Akdeniz'i En Çok Kirleten Ülke Türkiye: 2050 Yılında Balık Yerine Plastik Tutacağız

Şu anda denizlerde 150 milyon dolarlık plastiğin yüzdüğü tahmin ediliyor. Araştırmalara göre eğer plastik istilası böyle devam ederse 2025’te denizlerde 3 ton balığa karşılık 1 ton plastik, 2050’de ise balıktan çok plastik olacak. Prof. Dr. Ahmet E. Kıdeys balıkların çoğunun mide ve bağırsağında mikroplastik bulunduğunu söylüyor ve mikro plastiklerin insanlara da geçebileceğini belirtiyor.

Hürriyet gazetesinden Mesude Erşan'ın haberine göre, Dünyada son 50 yılda plastik kullanımı 20 kat arttı. Her sene yaklaşık 12 milyon ton plastik denizlere karışıyor. Yani dakikada bir kamyon dolusu plastik denizle buluşuyor.

Okyanuslarda 5 trilyon plastik parçası var. Okyanuslardaki plastiklerin yüzde 70’i batık, yüzde 15’i yüzer durumda ve diğer yüzde 15’i kıyı ve sahillerde bulunuyor. Okyanuslardaki plastiklerin yüzde 90’ının deniz tabanına çökeceği tahmin ediliyor.

WWF’nin (Dünya Doğayı Koruma Vakfı) Plastik Kapanından Çıkış Akdeniz Plastik Kirliliğinden Kurtulmak Raporu’na göre Avrupa, Çin’in ardından dünyanın en büyük ikinci plastik üreticisi. Avrupa’da yılda 60 milyon ton plastik üretiliyor. Yılda 27 milyon ton plastik atık ortaya çıkıyor. Geri dönüştürülmüş plastiklerse, plastik talebinin sadece yüzde 6’sına karşılık geliyor. Avrupa’da yılda 150 bin ile 500 bin ton makroplastik, 70-130 bin ton mikroplastik denize atılıyor.

Akdeniz’in açık sularını, deniz tabanını ve kıyılarını kirleten atıkların yüzde 95’i plastik. Akdeniz’e en fazla plastik atık boşaltan ülkeler, sırasıyla Türkiye (günde 144 ton), İspanya (126 ton), İtalya (90 ton), Mısır (77 ton) ve Fransa (66 ton). Türkiye’de yılda ortalama 1.24 milyon ton plastik üretiliyor. Bu plastiğin yüzde 40’ının geri dönüştürüldüğü söyleniyor.

Turmepa Temiz Deniz Derneği’ndin verilerine göre, Marmara Denizi’ndeki her 10 çöpün 1 tanesi plastik, her 7 plastiğin 4 tanesi kara kökenli. Karadeniz’deki her 10 çöpün 5 tanesi plastik, her 5 plastiğin yüzde 50’si yabancı gemiler kaynaklı.

ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü’nce 2015 ve 2016’da Mersin ve İskenderun körfezlerinde yapılan çalışmalarda en yoğun tespit edilen plastik türleri, parçacık halde sert plastik, yumuşak plastik ve fiber parçacıklar. 2015’te 28 türe ait 1337 balığın yüzde 58’inin mide ya da bağırsaklarında mikroplastik tespit edildi. Bu parçacıkların yüzde 70’i fiber iplik, yüzde 20.8’i sert plastik, yüzde 2.7’si naylon, yüzde 0.8’i kauçuk ve yüzde 5.5’i ise tanımlanamayan plastik. Plastik tespit edilen balıkların hemen hepsi (çipura, barbun, istavrit gibi) Türkiye'de tüketilen ticari türler.

ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü öğretim üyesi Prof. Dr. Ahmet E. Kıdeys: Yediğimiz balıkların çoğunun mide ve bağırsağında mikroplastik buluyoruz. Başka bir araştırma grubu deniz tuzlarına baktı. Tuzda da mikroplastik saptadı. Mikroplastikler balıkların karaciğerine kadar girdi. Onlara geçiyorsa, insanlara da geçme ihtimali yüksek. Plastik kirliliğine karşı devlet, sanayi, halk el birliğiyle bir an önce harekete geçmek gerekiyor. Müfredata çevreyle ilgili güncel konular mutlaka eklenmeli.

Turmepa Yönetim Kurulu Başkanı Şadan Kaptanoğlu, tek kullanımlık plastiklerin tüketimin yüzde 40'ını oluşturduğu bilgisini vererek tek kullanım plastikten vazgeçilmesi gerektiğini şöyle belirtti:

'Bir kez kullanılıp atılan plastikler tüketimimizin yaklaşık yüzde 40’ını oluşturuyor. Plastik kirliliğini durduracak son nesil olarak, iş dünyasının, markaların, perakendecilerin, üreticilerin, hükümetlerin, vatandaşların ve sivil toplumun bu sorumluluğu paylaşmasını ve çözüm için adım atılmasını önemsiyoruz. Ve mavi denizler için harekete geçmek adına ‘Önce tek kullanımlık plastiğe dur de’ diyoruz.'

Greenpeace Akdeniz Denizler Projesi Sorumlusu Can Mehmet Doğru ise plastik sorunu hakkında şu sözleri sarf ediyor: 

'Kana kana su içip iki dakika sonra attığınız bir plastik su şişesini düşünün. O plastik şişeyi attığınız yer aslında çöp kovası değil. Orası bir deniz kaplumbağasının midesi ya da bir deniz kuşunun kursağı. Çünkü plastiklerin yolculuğu maalesef denizlerde son buluyor. Kullandığımız her plastiğin Akdeniz’deki bir deniz kaplumbağasının midesine gitme ihtimalini fark etmeye ve tek kullanımlık plastikleri reddetmeye çağırıyoruz.'