BMGK Nükleer Anlaşmayı Onayladı: İran'a Yaptırımlar Kaldırılıyor

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK), İran ile P5+1 ülkeleri arasında imzalanan nihai anlaşmayı ve Tahran yönetimine uygulanan yaptırımların kaldırılmasını içeren karar tasarısını oybirliğiyle kabul etti.

BMGK’nın beş daimi üyesinin yanı sıra 10 geçici üyesinin de ‘Evet’ oyu verdiği kararla birlikte, BM’nin 2006 yılından bu yana İran hakkında aldığı yaptırım kararları kademeli olarak kaldırılacak.

İran ile P5+1 ülkeleri arasında 20 ayı aşkın süredir devam eden müzakerelerde nihai anlaşma geçtiğimiz hafta imzalanmış, anlaşmanın BM’de onaylanmasıyla Tahran’a uygulanan yaptırımların kaldırılmaya başlanacağı açıklanmıştı.

ABD Kongresi de oyluyor

ABD hükümeti, anlaşmanın metnini 19 Temmuz'da ABD Kongresi'ne gönderdi. 60 gün içinde Kongre'nin bu kararı oylayarak kabul veya reddetmesi gerekiyor. Kongre hayır derse, ABD Başkanı Obama kararı veto edeceğini açıkladı. Bu durumda Kongre üçte ikilik çoğunluk sağlayarak kararı Obama'ya rağmen geçirebilir.

Anlaşmada neler var?

İran'a BMGK, AB ve ABD çeşitli yaptırımlar uyguluyor. 12 yıllık sürecin ardından İsviçre'nin Lozan kentinde 2 Nisan'da ana hatlarıyla bir uzlaşma çerçevesi belirlendi.

Anlaşmaya göre Birleşmiş Milletler müfettişleri, haklı gerekçeler gösterme koşuluyla İran'da askeri tesislere girebilecek. İran anlaşma koşullarını 65 gün içinde yerine getirmezse, yaptırımlar yeniden yürürlüğe girecek.

Anlaşmayla birlikte BMGK'nın uyguladığı ticari yaptırımlar ile nükleer enerji alanında faaliyet gösteren özel ve tüzel kişilerin seyahat yasağı kalkacak. ABD ve AB'nin yaptırımlarının kaldırılmasının yolu, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) olumlu raporundan sonra açılacak. 

Ortak Kapsamlı Eylem Planı (JCPOA) olarak adlandırılan koşullara göre İran, gelecek 10 yıl boyunca nükleer AR-GE çalışmalarına devam edebilecek ancak 15 yıl boyunca elindeki uranyumu kritik seviye olan yüzde 3,67'nin üzerinde zenginleştiremeyecek.

Çalışır durumdaki santrifüj sayısı 10 yıllığına üçte iki oranında azalarak 6 bin civarına inecek ancak bunların sadece 5 bini zenginleştirme işleminde kullanılabilecek.

Zenginleştirme işleminde sadece düşük verimli eski nesil santrifüjleri kullanılacak. Santrifüjlerle ilgili araştırmalar da denetime tabi tutulacak.

İran gelecek 15 yıl süresince yeni uranyum zenginleştirme tesisi ya da ağır su reaktörü inşa edemeyecek. Süreci UAEA denetleyecek.

İran 10 bin kilogram olan zenginleştirilmiş uranyum stokunu 300 kilograma indirerek 15 yıl süreyle bu miktarda tutacak.

Fordo nükleer tesisinde 15 yıl süreyle santrifüj ve fisil madde bulunduramayacak olan İran bilimsel deney yapabilecek. Arak ağır su reaktörü UAEA denetçileri nezaretinde hafif su reaktörüne çevrilecek.

Al Jazeera ve AA