Depremleri Önceden Öngörmek Mümkün mü? A'dan Z'ye Depremler Hakkında Mutlaka Bilinmesi Gerekenler
Kahramanmaraş'ın Pazarcık ilçesinde saat 04.17'de 7.4 büyüklüğünde meydana gelen ve hepimizin yüreğini dağlayan depremin ardından depremin ne ve neden olduğunu, deprem olduğunda yerin neden sallandığını, büyüklüğünün nasıl ölçüldüğünü, ayrıca hangi ölçeklerin ölçüm için kullanıldığını yanıtlamaya çalıştık.
Merkez üssü Kahramanmaraş'ın Pazarcık ilçesi olan 7.4 büyüklüğündeki deprem bölge ve çevre illerde büyük kayıplara yol açtı biliyorsunuz ki.
Depremin ardından yaşanan ilk gelişmeleri buradan öğrenebilirsiniz:
Kahramanmaraş'ta 7.4 Büyüklüğünde Deprem!
Tüm güncel bilgiler burada:
İlk 24 Saatte Neler Yaşandı? Tüm Detayları ile Kahramanmaraş Depremi
Depremin neden olduğununa geçmeden önce depremin ne olduğuyla başlayalım.
Deprem, yerin iki farklı kütlenin aniden birbirinin yanından kaymasıyla meydana gelen olaya verilen addır. Bu kütlelerin kaydıkları yüzeye de fay ya da fay hattı denir.
Depremin başladığı yer yüzeyinin altındaki konuma iç merkez, hemen üzerindeki konuma ise de dış merkez denir.
Peki öncü deprem nedir?
Bazen bir depremin öncüleri olabilir. Bu depremler, birbirlerini takip eden daha büyük depremle aynı yerde meydana gelen daha küçük depremlerdir.
Ancak daha büyük bir deprem olana dek bir depremin öncü olup olmadığını tespit etmek güçtür.
Ana depremin büyüklüğüne bağlı olarak, artçı depremler ana depremden sonra haftalar, aylar ve hatta yıllar boyunca devam edebilir.
Peki depremler neden ve nerede olurlar?
Dünya'nın dört ana katmanı vardır: iç çekirdek, dış çekirdek, manto ve kabuk. Kabuk ve mantonun tepesi, gezegenimizin yüzeyinde ince bir katman oluşturur.
Ancak bu katman tek parça değildir: Dünya'nın yüzeyini kaplayan bir yapboz gibi pek çok parçadan oluşur. Ayrıca bu yapboz parçaları yavaşça hareket eder, kayar ve birbirine çarpabilir.
Bu yapboz parçalarına tektonik levhalar, levhaların kenarlarına da levha sınırları diyoruz.
Levha sınırları birçok faydan oluşur ve dünyadaki depremlerin çoğu bu fay hatları üzerinde meydana gelir.
Depremlerin neden olduğunu burada anlatmıştık:
Peki deprem olduğunda yer neden sallanır?
Levhaların kenarları tırtıklı ve pürüzlüdür, bu nedenle hareket etmeye çalıştıklarında birbirlerine yapışırlar. Levhalar birbirine yapıştığında ve sürtünme yüksek olduğundaysa bir enerji depolanır. Bu levhalar birbirlerinden ayrıldığında da bahsettiğimiz bu depolanan enerji ortaya çıkar ve enerji, sismik dalgalarda fay hattından dışarıya doğru salınır. Bu enerji dalgaları Dünya'nın yüzeyinde hareket eder ve yerin sallanmasına neden olur.
Peki depremlerin büyüklüğü nasıl ölçülür?
Depremlerin büyüklüğü sismograf adı verilen aletlerle ölçülür. Yapılan kayda ise sismogram denir.
Bir depremin büyüklüğünü ölçmenin birkaç yolu vardır. Ölçeklerin çoğu, sismometrelerde kaydedilen sismik dalgaların genliğine bağlıdır.
Bu ölçekler, deprem ile kayıt sismometresi arasındaki mesafeyi hesaplar. Böylece hesaplanan büyüklük nerede ölçülürse ölçülsün hemen hemen her yerde aynı olur.
Diğer bir ölçek ise deprem fayının fiziksel büyüklüğüne ve meydana gelen kayma miktarına dayanır.
Peki büyüklük ve yoğunluk arasındaki fark nedir? Richter Ölçeği ile başlayalım.
Yaygın olarak kullanılan ilk yöntem olan Richter ölçeği, 1934 yılında Charles F. Richter tarafından geliştirilmiştir. Bu ölçekte belirli bir sismometre tipinde kaydedilen en büyük dalganın genliği ve deprem ile sismometre arasındaki mesafeye dayalı bir formül kullanılır.
Burada bahsetmiştik:
Ancak ne yazık ki Richter Ölçeği gibi pek ölçek, büyük depremler için doğru tahminler yapamayabilir. Bu bağlamda Moment Magnitüd ölçeğinden bahsetelim.
MW olarak kısaltılan Moment Magnitüd ölçeği günümüzde daha geniş bir deprem büyüklüğü aralığını kapsadığı ve küresel olarak uygulanabilir olduğu için tercih edilmekte.
Ölçek, depremin toplam ‘moment’ salınımına dayanmaktadır. Moment, bir fayın hareket ettirdiği mesafe ile onu hareket ettirmek için gereken kuvvetin bir sonucudur.
MW, birden fazla yerdeki deprem kayıtlarının modellenmesinden elde edilmiştir. Ayrıca moment büyüklüğü tahminleri, tüm depremler için Richter büyüklükleriyle hemen hemen aynıdır.
Peki depremler önceden öngörülebilir mi?
Depremlerin nerede ve ne zaman olacağını tam olarak söylemek mümkün olmasa da bir depremin gerçekleşeceği bazı durumlarda öngörülebilir.
Örneğin, ünlü jeolog Prof. Dr. Naci Görür, ‘Bu depremin gelmekte olduğunu yerbilimciler olarak söyleye söyleye, yaza yaza dilimizde tüy bitti. Hiç kimse ne diyorsunuz diye tepki bile vermedi’ diyerek depremin beklendiğini açıklamıştı.
Detaylar burada:
İlgili içerikler:
Yorum Yazın
Depremin geleceğini yaza yaza dilinde tüy bittiğini söyleyen ve dikkate alınmadığı için üzülen doktorlar var aq.