Garip Bir İddia: Erkeklerin Küpe Takmaları Eski Bir Türk Geleneği Olabilir mi?
Ekşi Sözlük'teki ''Ufku İki Katına Çıkaran Bilgiler'' adlı başlık altına bir yazarın girmiş olduğu entry, küpe takma adetinin aslında İslam öncesi Türklere dayanan kadim bir adet olduğunu iddia ediyor.
Ekşi Sözlük yazarı ''basbag'' erkeklerde küpe takmanın eski Türklerde yaygın bir adet olduğunu söylüyor. Bunun ise belirli bir amaca yönelik olduğunu şu satırlarla iddia ediyor:
Herhangi bir sebeple ailede tek oğul olursa delikanlının kulağına bir küpe takılırdı.
Askerde komutan küpeli askeri görünce onu tehlikeli görevlere vermezdi çünkü Türk töresi ona bu yetkiyi vermezdi. Soyu içerisinde sonuncu erkek olan kişi ise kulağında iki küpe taşırdı. Türk töresi, soyunu sürdürebilmesi için onu bilhassa korurdu... Küpe, böylesine sert ve kesin törenin hüküm sürdüğü Türk topraklarında bir ailenin neslini sürdürebilme imkanını koruması açısından cengaverler için toplumsal bir nişan görevi görmüştür.
Peki nereden çıktı bu bilgi ve doğru olabilir mi?
İslam Öncesi Türkler dendiğinde ilk akla gelen teşkilat Göktürklerdir. Gerçekten o devirlerde toplum içerisinde erkeklerin de küpe aksesuarını kullandıklarına dair işaretler mevcuttur.
Eski Türk Tarihinin ilk isimlerinden olan merhum Prof. Bahaeddin Ögel, Göktürkler devrinde erkeklerin küpe taktıklarını belirtiyor. Arkeolojik kalıntılardan elde edilen veriler bunu gösteriyor olmalıdır.
Aşağıda Göktürkler devrine ait görülen tasvirde kişilerin küpe taktıkları açıkla görülüyor.
Sözlükteki yazarın iddiası bu şekilde gerçekten teyit ediliyor. Fakat, söz konusu yazar bunun ötesinde, Türklerin ve özellikle Kıpçakların ailenin tek erkeği veya tek erkek çocuğunun küpe takarak kendini işaretlediğini ve bu tek çocukların askere alınmadığını iddia ediyor. Oysa bizim araştırmalarımızda bu adetin içeriği hakkında bilgiye rastlanmadı.
Evet İslam öncesi Türkler'in küpe taktıklarına dair kanıtlar var. Fakat ne sıklıkla takıyorlardı, toplumda yaygın bir adet miydi yoksa törensel bir gelenek mi? Bu soruların cevabını bilemiyoruz.
Küpe takan erkeklerin bunu sadece bir aksesuar için mi kullandıkları, yoksa özel bir sebebinin mi olduğu sorusuna şu anda cevap veremiyoruz. Fakat devrin şartları göz önünde tutulduğunda, erkeklerin gündelik yaşam içerisinde her zaman küpe kullanmaları çok mantıklı gelmiyor.
Zira bütün günlük hayatı Türkistan coğrafyasında hareket içerisinde geçen bireyler kulaklarında küpe ile rahat edemezlerdi. Ayrıca savaş ve av gibi durumlarda küpeyle beraber kulaklarının kopması veya yırtılması gibi dezavantajlar olurdu.
Neticede bu bilgileri göz önünde bulundurduğumuzda diyebiliriz ki evet, eskiden Türk erkekleri küpeyi bir aksesuar olarak kullanıyorlardı.
Fakat bunu ne sıklıkla ve ne sebeple taktıklarını bilemiyoruz. Bizce küpeler yalnız aksesuar olarak ve özellikle de düğün, kutlama, toy, şenlik gibi belirli günlerde gösteriş ve süs amaçlı kullanılıyordu. Peki ya İslam dönemi?
Yavuz Sultan Selim hakkındaki en yaygın anlatılardan birisi de küpeli bir tablo üzerine yapılan yorumlardır.
Tablodaki tasvirin Sultan Selim'e değil Şah İsmail'e ait olduğu veya gerçekten padişaha ait olup hatta padişahın küpe takmakla çok övündüğü, köleliğin simgesi addedip kendisini de Allah'ın kölesi saydığı gibi anlatımlar çoğu kişi tarafından duyulmuştur. Bir ihtimal de bunun gerçekten padişaha ait olup, batılı ressamın kendi bakış açısıyla küpeyi ilave etmiş olmasıdır.
Mevcut tarih bilgilerimiz İslam sonrası devirde erkeklerin küpe takmak gibi bir adeti olmadığını gösteriyor.
Hükümdarlar aksesuar olarak daha çok kıyafetlerinde ve özellikle de silahlarında gösterişi tercih ederlerdi. Çoğu zaman zırhları da altın süslemelerle kaplanıyordu. Önceden de belirttiğimiz gibi zaten savaşta küpe, kolye gibi aksesuarların takılması dezavantaj olacaktı.
Osmanlı'da hiçbir padişahın da küpe takmak gibi bir ilgisi olduğuna dair işaret mevcut değildir. Yavuz Sultan Selim'in söz konusu hadisesi hala tartışılsa da biz onun da küpeyi tercih etmediğine kaniyiz. Zira böyle bir alışkanlığı olsaydı, padişahın kişisel özelliklerini detaylıca anlatan devrin tarih kaynakları buna da rahatlıkla değinirdi.
Yorum Yazın
Moda gelip geçici bir şeydir. İnsanlar neden bir aksesuarı erkekliğe ya da töreye mal eder anlamış değilim.
Etnoloji mezunu olarak durum şu en azından Köprülüyü okutan hocalarımızın anlattığı . Sadece savaş dönemlerinde takıyorlar. Özellikle Kipçak ailelerinde ... Devamını Gör
Aksesuar işte amk niye illa bir anlamı olsun isteyen takar isteyen takmaz