Gelmiş Geçmiş En Etkili 32 Bilimsel Kitap
Bilincimizi aydınlatmamızı borçlu olduğumuz; şaşırtıcı, devrim yaratan ve dünyayı algılama şeklimizi değiştiren bilim kitaplarının varlığına ne kadar teşekkür etsek az. Yazıldıkları dönemde çoğunlukla anlaşılmayan, değiştirdiği eskimiş bilgilere köhne bir sadakatten dolayı itibar edilmeyen yada otoritelerini sarsılması istemeyen güç sahipleri tarafından sansür edilen bilim kitaplarını unutmamak gerektiğini düşünüyorum. Her ne kadar günümüz eğitim sisteminde değerleri, itibarları ve sebep oldukları devrimsel nitelikleri göz ardı ediliyor olsa da; bu kitaplar sayesinde bugün varız! Ve biz hatırladıkça, okudukça ve değerlerini anladıkça onlar var olmayı sürdürecekler. Değerli düşünür ve bilim insanlarının zihnimizde yol açtıkları bu eşsiz dönüşüm sayesinde bugün; teknolojik sınırlarımızı zorluyoruz, evrende yolculuk yapmayı düşleyebiliyor ve kendi küçük dünyamızın sorunlarının üzerinden gelebiliyoruz. Tabu yıkan cesaretleri, zihinlerimize inşa edilen duvarları aşmamızı sağlayan özgüvenleri ve insanları doğru bildiklerini sorgulatmaya iten bilgelikleriyle bu öncü bilimsel kitaplar hala değerlerini korumaktalar.
Bu eşsiz kitapların her daim belleklerimizdeki canlı yerini korumalarını dileğiyle...
İyi okumalar
NOT:
1) Her kitabın altına yazdığım küçük tanıtıcı yazıların yanında daha ayrıntılı bilgi bulabileceğiniz, ileri okumalarınıza adım atabileceğiniz yönlendirici linkler ekledim, eserleri inceledikçe bu linklerde daha ayrıntılı bilgi bulabileceksiniz.
2) Kronolojik bir sıralama olmadı maalesef, sonuçta biraz benim düşün dünyamı da yansıtan öznel bir liste oluştu. Okurken bunu göz önünde bulundurmanızı ve eğer katkı yapmak isterseniz yorumlarda bırakmanızı temenni ederim.
1. Philosophiae Naturalis Principia Mathematica
İlk kez 1687'de basılan Isaac Newton'un Principia'sı üç ciltten oluşan doğayı matematiğin diliyle anlamaya çalışan bir şaheserdir. Ortaçağ boyunca tanrının buyruklarından başka bir dili kabul etmeyen dönemin din adamlarına karşın; eser başlıca başkaldırı aracıdır. Karanlığın ortasında yakılan tek bir mum gibi; bugün evrensel matematiğini anlamaya başladığımız doğanın matematiksel ilk ifadesi Newton tarafından Principia'da yapılmıştır. Çevresindeki doğa olaylarını anlamaktan yoksun insanlığa sunulan bu muhteşem armağanla tüm modern gelişmemizin tamamını borçluğu olduğumuzu söylersek sanırım yanılmayız. Zira yığın halinde ilerleyen bilimin temelinde Principia olmasaydı o temelin dayanacağı bir başka temel bulunamazdı diye düşünüyorum. Mütevazılığıyla meşhur Newton; eserinde yeni bir teori geliştirmediğini söyler. Gerçekten de öyledir; yaptığı sadece doğayı matematiğin diliyle ifade etmektir. Ama bu her şeyi başlatan o küçük adımdır.
2. Nicolai Copernicito Torinensis De Revolutionibus Orbium Coelestium
1543'te Kopernik'in devrim yaratan kitabı; tarihte ilk kez insanını evrenin merkezinden koparıp alan; geçmişe, evrene ve algılarımıza dair tüm bildiklerimizi sarsan tarihin en sarsıcı bilimsel yayınlarından birisidir. Evrenle ilgili o güne kadar yegane kabul görmüş açıklama olan Batlamyus'un öğretilerini bir kenara iten yöntem ve analiz bakımından hala değerini koruyan zamanının çok ötesinde bir eserdir. Ancak Kopernik'in bilimsel titizliğinin bir sonucu olarak oldukça karmaşık ve teknik hesaplarla ayrıntılandırılan teorisi anlaşılmasını zorlaştırmaktadır. Bilimsel önemine ve insanlık tarihi açısından taşıdığı değere rağmen başarısız bir satış grafiği yakalamıştır. Kopernik'in eseri; insanlığın düşünce biçimini aniden ve tek bir hamlede kökten değiştirmiştir.
3. Aristoteles'i Batı'ya Tanıtan İbn-i Rüşd'ün El Yazmaları
İbn-i Rüşd yada Latince bilinen ismiyle Averroes; batı dünyasının çok şey borçlu olduğu antik Yunan düşüncelerini ilk kez tanıtan isim olmuştur. Tıp, Fizik, Astronomi ve Felsefe alanında derin okumalar yapan ve antik çağdaki okumalarını kendi yazmalarında yeniden tartışan İbn-i Rüşd'ün en önemli yazması kuşkusuz Aristoteles'in τὰ μετὰ τὰ φυσικά isimli eseri olmuştur. Aristoteles'in varlık üzerine temel düşüncelerini kaleme aldığı eserin İbn-i Rüşd tarafından hem aktarılıp hem de tartışıldığı el yazmaları on ikinci yüzyıldan itibaren batı dünyasında ilgi uyandırmıştır. Latince'ye çevrilen el yazmaları İbn-i Rüşd'e oldukça sadık bir okuyucu kitlesi kazandırmıştır. Batılılar tarafından İbn-i Rüşdçü (Averroism) olarak anılan akım İslam ile Aristoteles'in öğretilerini harmanlayan bir akımdır. Hristiyanlık içerisindeki skolastik tartışmalara bir yanıt aramak isteyen batılılar çözümü İbn-i Rüşd'de aramışlardır. Ancak Kilise tarafından lanetlenen bu öğreti; giderek kilise karşıtlarının sığındığı bir liman olmuştur. Ortaçağ boyunca çokça tartışılan İbn'i Rüşd; batı felsefesine antik çağın kadim bilginlerini tanıtarak önemli bir görevi üstlenmiştir.
4. Dialogo Di Galileo Galilei Linceo Matematico
Galileo'nun evrendeki düzene dair Batlamyus'a ait fikirlerle Kopernikus'a ait fikirleri karşılaştırdığı eseri 1632'de yayınlanmıştır. Dönemindeki bir çok bilimsel yayının aksine Latince değil İtalyanca yayınlanmıştır. Henüz uluslaşmayan İtalya'da Rönesans'ın ve Aydınlanma'nın başkenti olan Floransa'da Medici ailesinin hamiliğinde yayınlanmış ve fakat Roma'daki Kilise'nin şiddetli itirazıyla yazarı yargılanmış, cezalandırılmış ve eser sansür edilmiştir. Halbuki kitap boyunca yazar herhangi bir taraf tutmadan iki görüşü değerlendirmiştir ancak yine de okuyanların gözünde Batlamyus'un dünya merkezli evren anlayışı yerine Kopernikus'un güneş merkezli evren anlayışı daha inandırıcı gelmektedir. Galileo'nun sadece karşılaştırma yapmaya çalıştığı ve bir kati sonuca varmadığı kitap yine de kilisenin hışmından kurtulamamıştır. Galileo Galilei sadece varamadığı sonuçlarla değil uyguladığı yöntemlerle sorgulanıyordu aslında. Kilise'nin sansürlediği ve tümüyle bilimsel etkinliğimizde şüphesiz derin izler bırakan Galileo'nun bilimsel yöntemleridir. Türkçe'ye üç yüz yetmiş beş (375?) yıl sonra çevrilebilen eser sadece yazıldığı astronomi alanıyla değil aynı zamanda bilimsel yöntemin vazgeçilmez olduğu tüm branşlarda bir başvuru kaynağı niteliğindedir.
DÜNYA YİNE DE DÖNÜYOR… BİLİMSEL YÖNTEM, DOGMA VE GALILEO GALIEI
5. El Kanun fit-Tıp
Ortaçağ boyunca yetişmiş en büyük Müslüman düşünürlerden olan İbn-i Sina'nın bu en büyük eseri uzun yıllar boyunca akademilerde ders kitabı olarak okutulmuştur. Bugün içerdiği bir çok acı reçetenin gerçek bir iyileştirme niteliği olmadığı anlaşılmış olsa da 11. yüzyılın başlarında yayımı tamamlanan beş ciltlik eser insan aklını tıp biliminin sınırlarını zorlamasının yolunu açmıştır. Ortaçağ Batı üniversitelerinin henüz Yunan düşünürlerle tanışmadığı bir dönemde Müslümanların yazdığı El Kanun fit-Tıp gibi eserler bilgeliği Avrupa'ya taşıyordu. Tıp alanındaki neredeyse en meşhur kitaplardan birisi olan El Kanun fit-Tıp tüm Ortaçağ boyunca batı dillerine çevrilmiştir. Ancak İbn'i Sina'nın kitabı esasen öğrettiklerinden çok okurlarını yeni yollar denemeye sevketmesiyle değerliydi. Önerdikleri denendi, yanlışları gözlendi ve tıp bilimi böylece deney ve akıl yürütmenin evrensel nitelikleri üzerinde yükseldi. El Kanun fit-Tıp'ın devrimsel yanı ise Ortaçağ insanına; bilginin oluşmasında insanı deneye götürecek ilk cesareti vermesiydi.
Bugün sözü dinlenir hiçbir bilim insanının itibar etmeyeceği ama Ortaçağ boyunca uygulanan El Kanun fit-Tıp'ta yer alan bazı manasız tedavi yöntemleri için bakınız:
6. L'etre et le néant
Jean Paul Sartre'ın başucu eseri olan 'Varlık ve Hiçlik: Fenomenolojik Ontoloji Denemesi' 1943 yılında yayınlanmıştır. Sartre başyapıtında felsefesinin temelini atmış ve bireyin varlıksal sorunlarını bireyin varlığından ayırmayı başarmıştır. Böylece batı düşüncesindeki birey idealinin temelini meşrulaştırmıştır. Bir ateist olan Sartre; insan varlığındaki özü uhrevi anlamından soyutlamış ve özgür iradeyi varlığın temeline yerleştirmiştir. İnsan doğasını tümüyle kendi kendini yaratan özün üstüne yerleştiren Sartre'in temelini attığı birey kimliği bugün Avrupa toplumlarının normlarından birisi haline gelmiştir.
7. Die Geburt Der Tragödie Aus Dem Geiste Der Musik
Büyük Düşünür Nietzsche'nin belki de en önemli kitabıdır Trajedyanın Doğuşu. Tüm akademik çalışmalarını ve felsefi görüşlerinin temeli olan Apollon/Dionysos ayrımını bu kitapta açıklamıştır. Bu kitapla birlikte ortaya konulan bu ikilik müzikten edebiyata, tarihten sosyolojiye bir konuda bir şeyi anlamak için uygulanabilir olmuştur. Öte yandan kitabın Nietzsche'in doktora tezi olması da onu daha değerli kılmaktadır. Bu eserden sonra hiçbir sosyal bilim ögesi Apollon/Dionysos kıyaslanmasından ayrık düşünülemez olmuştur. Tüm özler ve nesneler hem yapısallıkları hem de özleri bakımından bu ayrıma uydukları ölçüde değerlendirilmişlerdir. Canlıları ve hatta ulusları dahi bu kategorileştirmeyle değelerdirilmesi Nietzsche'nin düşün gücünü göstermesi bakımından çarpıcıdır. Batı düşüncesini anlamak için işe önce Avrupa toplumlarının tarihi, kültürleri ve değerleriyle anlamak gerekmektedir. Bunun için ise Nietzsche'nin Trajedyanın Doğuşu kitabında oluşturduğu ayrımın toplumların felsefi düzleminde yarattığı ayrım anlaşılmalıdır. Nietzsche'yi anlamak için ise önce işe Trajedyanın Doğuşu kitabından başlamak elzemdir.
Tiyatro Tarihi: Friedrich NIETZSCHE ve Tragedyanın Doğuşu Kuramı
8. Le Deuxième Sexe
Marx'ın Kapital'i Sosyalistler için ne anlam ifade ediyorsa Simon de Beauvoir'in de 'Le Deuxième Sexe'i Feministler için o anlamı ifade eder. Feminist düşüncenin temel kaynaklarından olan İkinci Cins; 1949 yılında yazılmış ve yüzlerce dile çevrilmiştir. Eğer yine de bir değerlendirme ölçütüyse İkinci Cins; Vatikan'ın yasaklanmış kitaplar listesine girme onurunu kazanmıştır. Bu kitapla Simon de Beauvoir 'kadın doğulmaz, kadın olunur' görüşünü tarihi, edebi ve ideolojik donelerle desteklemiş ve bu elzem sonuca ulaşmıştır. Kadının yaşadığı sorunları evrensel ölçütte tartışan ve sınıf, sınır ve kısıt tanımadan irdeleyen iki ciltlik hacimli eser bugün hala eşsiz değerini korumaktadır. Bu devrimsel kitabın Türkçe'de çevirisi yetersiz ve özensizdir ne yazık ki. İngilizce çevirilerini yada mümkünse yazıldığı dil olan Fransızca metnini okumanız daha iyi olacaktır.
http://www.5harfliler.com/gerassinin-1976-tarihli-beauvoir-roportaji-25-yilinda-ikinci-cins/
9. Die Welt als Wille und Vorstellung
Arthur Schopenhauer'in ilk kez 1818te yayınlanan eseri yazarı tarafından iki kere okunması tavsiye edilmişir; okunması ve anlaşılması meşakkatlidir. Dünyayı ve dünyayı algılama biçimimiz olan bilimi; kadim insanlık hatırası olan bilgelikle karşılaştıran ve Schopenhauer felsefesinin temelinin atıldığı eser; kendisinden önce yazılmış felsefi metinleri de irdelemesiyle tümden bir düşüncenin felsefi bakiyesini almaktadır. Alman idealizmini ve Avrupa bilgeliğini sarsalayan kitap günümüzde okunması unutulmaması gereken en önemli kitaplar arasındaki yerini hala korumaktadır. İkinci cildi daha çok ilk cildin genişletilmiş bir versiyonu olarak görülse de toplamda ilk kitapta yer almayan kimi tartışmaların burada yapıldığına da şahit oluruz. Yayınlandığı dönemde büyük kıyametler koparmasa da dünya ve insanlık üzerine yazılmış bu kıymetli eser zaman içinde düşüncenin insan ögesi üzerindeki arzunun ve tasarımın sorgulanmasına yol açmıştır.
Doğrudan 'Arzu ve Tasarıma Göre Dünya' kitabı üzerine yazılmış olmasa da Schopenhauer ve düşün dünyası hakkında bilgi edinmek için bakınız:
10. The Selfish Gene
Evrim Biyoloğu Richard Dawkins'in en önemli kitabı 1976'da yayınlanan 'Bencil Gen'dir. Evrim Teorisini aşina olduğumuz hayvanlar aleminin değerleri üyeleri yerine tüm canlılarını ortak paydası olan genler üzerinden anlatan oldukça çarpıcı bir kitaptır. Kitabın büyük başarısının atlında her kesimden okuyucuya hitap edebilen Dawkins'in akıcı üslübu yatmaktadır. Sadece genlerin yaşam biçimlerini değil yaşımı anlamlı kılan, örneğin bilinç gibi, anlaması daha güç olan kavramları da kendi dinamiğinde açıklamayı başaran kitap onlarca dilde milyonlarca satmıştır. Yaşamın kendi doğasını; yaşamdaki en küçük anlamlı parçanın yaşama dair davranışları üzerinden okuyan Dawkins'in bugün hala önemini koruyan kitabı; bu listede yer alıp da dilimize kazandırılan ender kitaplardandır.
Focus Dergisi: Gen bencildir
11. Arkhipelag GULAG
Sovyetlerin dağılmasına yakın artık rejim kendi içinden çıkan isyanı bastıramaz nitelikteydi. Dünya tarihindeki ilk sosyalist deneyimin sonuçları tüm dünya kamuoyunca merak ediliyordu ama Sovyetler tam bir kapalı kutuydu. Sovyetler hakkında Sovyet yetkilileri dışında kimsenin içeriden görüş bildirilmesine izin verilmiyordu. Ağır bürokratik bir ekonomi, hiç bir farklılığa müsamaha göstermeyen ceberut bir yönetim ve kendi vatandaşlarını da acımasızca sorgulayan bir askeriye. Tümüyle kapalı bir istibdat rejimine dönüşen Sovyet ülkesinin günahları arasında hiç kuşkusuz Gulagların öğrenilmesi en sarsıcı olanıydı. Faşist iktidarların tarih içinde uyguladığı yöntemlere benzer nitelikler taşıyan bu sistemde muhalifler, aykırılar ve istenmeyenler gizli çalışma kamplarında toplanıyor ve düşüncelerinin, inançlarının yada yaşam biçimlerinin bedelini canlarıyla ödüyorlardı. Aynı Nazi Almanyası gibi farklılıklar ölümle cezalandırıyordu.
Aleksandr Solzhenitsyn'in 1973'de yazdığı ama Paris'te yayınlamak zorunda kaldığı eseri; gizli gizli kendi ülkesinde yayıldı. Sovyet vatandaşları; tüm dünya kamuoyu gibi kendi devletlerinin uyguladığı insanlık suçlarından haberdar edildi. Hiç kuşkusuz Arkhipelag GULAG dünya tarihinde çok önemli bir dönemi tetikledi. Tek başına olmasa bile Sovyet ülkesinin rejiminin sorgulanabilir olmasına katkı sağladı. Sovyet deneyimini bitiren ne tek başına Glasnost'tu ne de Prestroika'ydı. Sovyetlerin dağılmasına giden yolu açan halk isyanlarını başlatan; o devasa bürokratik imparatorluğun ruhani bütünlüğünü parçalayan Arkhipelag GULAG olmuştur.
Ayrıntılı Bilgi İçin:
12. Sein Und Zeit
Alman varoluşçu düşünür Martin Heidegger'in şaheseri olan kitap varlığın ve zamanın derin bir analizidir. Ancak tüm Avrupa düşün dünyasını değiştiren bu önemli eser; yarım kalmış bir kitabın ancak yazılabilen kısımlarından oluşmaktadır. Heidegger; ilk başlarda kitabının her biri kendi içinde iki ayrı alt başlık taşıyacak üç bölümden oluşturmayı düşünmüş, fakat ilk iki alt başlığı tamamlayabilmiştir. Anlamsal bütünlüğüne ulaşmanın düşün ve hayal gücünü oldukça zorlayan eser; bir çok edebiyatçıyı, felsefeciyi ve sinemacıyı etkilemeyi sürdürmektedir. Varlık temel problemleri kadar görünümleriyle oynamayı seven bir düşün insanı olarak Heidegger; kendi düşüncelerini dile getirdiği eserinde de düşüncelerini dile getirirken kullandığı dil olan Alman diliyle de oynamıştır. Dilbilimsel anlamda da oldukça zorlayıcı bir yapı olan eserin okunması için sadece felsefeye değil dile de yetkin olmak gerekmektedir.
13. The Feminine Mystique
1963 tarihli kadın hareketini alevlendiren eserin yazarı Betty Friedan aktivistliği kadar teorisyenliğini de ispat etmiştir. Amerika'daki feminist hareketin ikinci dalgasının bu kitapla başladığı söylenmektedir. Ellilerden bu yanan Amerikan basını ve reklam dünyası artan oranlarda Amerikan Ev Kadını imajını süslendirmektedir. Friedan'ın temel kuramı yüceltilen bu 'ev kadını' çözümünün Amerikan kadınına mutluluk getirmediğidir. Amerikan aile değerlerini sarsan ve yayınlanır yayınlanmaz çeşitli eyaletler yasaklanmaya çalışılan eser; milyonlara ulaşan satış rakamlarına ulaşmıştır.
14. On the Origin of Species by Means of Natural Selection, or the Preservation of Favoured Races in the Struggle for Life
Evrimsel biyolojinin temel kitabıdır. Charles Darwin tarafından yazılan kitapta günümüzde hala birçokları tarafından kabul edilmesi imkansız görülen temel bilimsel veriler ilk kez ortaya atılmıştır. Darwin'in bilimsel görüşleri; kendi inançlarıyla dahi çelişmiştir ama yine de bilimsel özgüveniyle kitabını yayınlamıştır. Eser, 1830'lar boyunca Darwin'in yaptığı keşif gezilerinde elde ettiği verilerle meydana gelmiştir. Darwin; inanmakta güçlük çektiği teorisini tekrar tekrar test etmiş, gözlemlerinin her defasında kendisini hep aynı sonuçlara sürüklediğini gördüğünde yirmi yıla yakın zamanı teorisini yayınlamak için beklediğini anlamıştır. Darwin'in teorileri dünyayı anlama şeklimizi en çok değiştiren kitapların başında gelir; binlerce yıl boyunca kutsal metinlerin dışına çıkamayan insan bilinci ilk kez varlığını borçlu olduğu doğaya geri dönmüştür. Darwin'in yüksek edebi yeteneği, muhteşem bilimsel yetkinliği ve akıl yürütmedeki eşsiz deneyimiyle olabildiğine sarsıcı bir eser yaratmıştır. Yalnızca bilimsel erki nedeniyle değil edebi gücü ve akli değeri nedeniyle de okunmaya değerdir.
Türlerin Kökeni, Okuyucularına Tavsiyeler ve Bazı Bilgiler... – Evrim Ağacı
15. De Humani Corporis Fabrica Libri Septem
1543 yılında Kopernicus'un evrenin ince ayrıntılarını çıkardığı zamanlarda Andreas Vesalius insan bedeninin ince ayrıntılarıyla uğraşıyordu. Vesalius'un haritalandırmaları en az Kopernicus'un çizimleri kadar insan bilincini derinden sarsmıştı. İnsan bedeni üzerinde deneyler yapmanın, kadavralara ulaşmanın yada tanrıların işine karışmanın çok büyük bir tehdit oluşturduğu dönemde Andreas Vesalius; modern tıp dünyasının çok şey borçlu olduğu bir ilki başarmıştır. İbni Sina'nın birçok şerhle aktardığı ve çoğu da hatalı olan antik bilgilerden başka bilgisi olmayan Ortaçağ bilim insanlarının Vesalius'un çalışmalarından nasıl etkilendiğini anlamak bizim için neredeyse imkansızdır. Vesalius tümüyle insan zihnini sarsan ince ayrıntıcılığıyla bedenin bilinmeyen tüm yanlarını ortaya sermiştir. Anatomi biliminin yeni bir el kitabı vardır artık; bu kez daha gerçekçi ve ayrıntılıdır.
16. Die Grundlage Der Allgemeinen Relativitätstheorie
Einstein'ın muhteşem dehasıyla zamanı ve maddeyi tek bir formüle sığdırdığı yıl olan 1905'te ünlü Alman bilim dergisi 'Annalen der Phsik'te ilk kez yayınladığı görelilik kuramına dair görüşleri tüm dünyayı derinden sarsmıştı. Bilim insanların yorumlamakta dahi zorlandığı zamanı ve maddeyi tek bir formüle sığdıran hesaplamalar evreni, dünyamızı ve tarihimizi anlama biçimimizi sorgulamamıza neden oldu. Yayınlanışından on yıl sonra dergideki temel makalelerin önemi daha da artmıştı. Kitabevleri, kütüphaneler, üniversiteler ve dünyanın dört bir yanından bu dehayı kendi dilinden okumak isteyenler derginin nüshalarını adeta kapışıyordu. 1915'te Annalen der Phsik dergisi editörleri Einstein'ın görelilik makalelerini ayrıca kitaplaştırmışlardı. Dünya tarihinin belki de en çok satan akademik makaleleri; böylece Die Grundlage Der Allgeminen Relativitätstheorie adıyla kitaplaştırılmıştır.
Bir Düşünsel Devrimin Yıldönümü: Hareketli Cisimlerin Elektrodinamiği
17. The Cosmic Connection: An Extraterrestrial Perspective
Astrofizikçi, Yazar ve Düşünür Carl Sagan bilincimizi değiştirmeye ve insan aklının evreni algılama biçimini değiştirmeye yazdıkları, gösterdikleri ve insanları yönlendirmesiyle başarmıştı. Bilimsel merakını geliştirdiği milyonlarca insanın yanı sıra bilimsel yayınları ve kitaplarıyla da bilim dünyamızı sarstı. Cosmic Connection kitabıysa onun en popüler yayınlarından birisi olmuştur. Zira bu kitabında popüler yazının düştüğü düzeysizlikten ayrıksı olarak bilimsel bir bağlamda evrendeki var olabilecek 'dünyadışı' varlıklarla olası bağlantıları tartışmıştır. Carl Sagan çoğunlukla UFO olarak adlandırılan dünyadışı varlıkları bilimsel bir bağlama oturtmayı başarmıştır. Yetmişlerden önce bilim dünyasındaki var olan dünyadışı varlıkların var olabilme ihtimalini yadsıyan görüşleri bilimsel yeterliliğiyle tartışmaya açmıştır. Böylece bilimkurgu olarak görülen bir kurguyu bilimsel bir temele oturtmuş ve insan bilincinin yaşamsal tartışmalarından birisini bilimin konusuna dahil etmiştir: Evren'de yalnız mıyız?
Astrofizikçi, Yazar ve Düşünür Carl Sagan Hakkında Bilmeniz Gereken 10 Şey
18. Gorillas In The Mist
Dian Fossey; hayatının on üç yılını yağmur ormanlarında yaşayan gorillerle harcadıktan sonra küçük bir parçası olduğumuz hayvan aleminin sırlarına dair çok çarpıcı açıklamaların olduğu kitabını yazmıştır. Çalışmalarındaki sarsıcı gerçekler ona büyük bir hayran kitlesi kazandırmış olsa da bilim karşıtı çevrelerin vahşi nefretini de çekmiştir. Primatların insanla olan benzerliklerini sadece fiziksel olmadığını sosyal bir çok konuda da tüylü akrabalarımızla ortak bir zihni paylaştığımızı gösteren başarılı kitabı filme de alınan Fossey; bilincimize yaptığı eşsiz katkıyı ne yazık ki canıyla ödemiştir.
19. A Brief History Of Time
Stephen Hawking'in 1988'de kaleme aldığı ve bir çoklarınca gelmiş geçmiş en sıkıcı kitaplar arasında birinci sırada yer alan bu şaheserin ilk baskısına Carl Sagan bir önsöz yazmıştır. İki büyük yazar adına ne büyük onurdur. Varlığımızı borçlu olduğumuz zamanı anlamamızda bize yeni birşey söylemez aslında. Tümüyle yazıldığı döneme kadar zaman ve uzayla ilgili insanlığın ulaştığı bilinçsel yükselişi özetler. Ancak kitabın önemi ilk kez bir fizik kitabının sıradan fanilerin yani bizlerin anlayacağı sadelikte yazılmış olmasıdır. Stephen Hawking'in başucu eseri 'Zamanın Kısa Tarihi' bir fizik kitabının bestseller olabileceğini kanıtlamıştır. Bilim kitaplarının kendilerine ait tarihinde Hawking kadar popüler olana az rastlanır. Ancak yine de zamanın en okunmayan kitapları listesine onun bu popülaritesine rağmen okunmadığı anlamında 'Hawking Index' denilmektedir. Yine de Hawking çağımızın en önemli bilim kitapları listesinde yer almaya devam edecektir. Hawking'in nilimsel bilginin halka ulaşmasına verdiği önem, bu muhteşem kitabın bireylerin bilgiye ulaşmasına sağladığı katkı ve çok satan olmanın uyandırdığı bilimsel merakla A Brief History of Time bilincimizde önemli bir değere sahiptir.
20. The Naked Ape: A Zoologist's Study of the Human Animal
Zoolog Desmond Morris uzun süren araştırmalarının sonucundan evrimin tarihi serüveni yeniden sorgulayan kitabıdır. Büyük ilgi çeken ve kısa sürede çok satan kitaplar arasında sağlam bir yer edinen sansasyonel kitapta insanın evrimsel yörüngesinin sınırları çiziliyor ve bir çok toplumsal önyargımıza temel oluşturan antroposentrik bilgi sorgulanmaktadır. Morris, kitabıyla insanı temel alan bilimsel verilerimizi de yerle bir eden çığır açığı bir sorgulamaya okuyanları iteliyor.
İnsanın sıradan bir memeliden daha başkası olmadığını bir çok farklı konuda örneklendiren yazarın başarısı bir yandan hakim olduğu dil yeteneği olmakla birlikte bilimsel derinliğini yetkinleştirdiği kültürel donanımı olduğu da kuşkusuz. İnsanın sadece sosyal ve toplumsal kuramların değil evrensel ve çevresel bir çok bilimin de temel alındığı modern teorileri bir çırpıda boşa çıkaran bu eserin yarattığı muazzamdır. İnsan; bundan böyle sadece yaşadığı gezegenin üzerindeki diğer hayvanlar aleminin sıradan bir üyesinden başka bir şey değildir.
21. Studien über Hysterie
Sigmund Freud ve Josef Bruer'in birlikte kaleme aldıkları çalışmaları psikanaliz tekniğini ilk kez açıklamış bilimsel kitaptır. 1895'te yayınlanan kitap; insan doğası üzerine bildiklerimi tartışmaya açmıştır. Elbette ki kitap ilk yayınlandığında bilim çevrelerinin büyük bir övgüsüne mazhar olamamıştır. Tarihte onlarca örneğine rastlanabileceği gibi yeni olan bilgi yine önyargılar ve hazırkabuller karşısında mahkum edilmiştir. Freud ilerleyen akademik çalışmalarını yaratıcısı olduğu tekniğin geçerliliğini tekrar tekrar kanıtlamak zorunda kalmıştır. Freud'un bilinçaltımızla ve insan doğasıyla ilgili tespitleri; yaşadığı dönem boyunca alabildiğince yerilmiş ve şeytani olmakla itham edilmiştir. Zaman içerisinde Freud; haklı çıkmış ve insan doğası tüm çıplaklığıyla ortada kalakalmıştır.
Freud'un akademideki keskin düşmanlarına rağmen zamanla etrafını saran sadık öğrencileri olmuştur. Carl Jung'ın başını çektiği öğrencileri kimi zaman Sigmund Freud'un zorlu kişiliği nedeniyle Studien über Hysterie'de ilk kez tanıtılan psikanalizi savunmakta Freud'la dahi çatışmışlardır. Studien über Hysterie'de ilk kez ortaya atılan psikanaliz tekniği bugün vazgeçilmez bir iyileştirme aracı olarak kabul edilmiştir. İnsan yaşamını oluşturan bir çok sorunun ortadan kaldırılmasından büyük yararı olan tekniği tanıtan Studien über Hysterie kitabı bu anlamda insanlık tarihi açısından büyük öneme sahiptir.
22. The Common Sense Book of Baby and Child Care
ABD'de İncil'in satış rakamlarına yaklaşan en ünlü kitap Benjamin Spock'un The Common Sense Book of Baby and Child Care isimli kitabıdır. Otuzdan fazla dile çevirilen ve milyonlarca satan bu çarpıcı kitap modern dönemlerin çocuk büyütme üzerine ilk ve en çok okunan bilimsel tekniğini geliştirmiştir. Tarihin en eski devirlerinden bu yana insan yavrularının nasıl yetiştirilmesi gerektiği üzerine ilk kez bilimsel bir yöntem öneriliyordu. Politik, ekonomik yada dini herhangi bir nedenselliğe dayandırılmamış tümüyle insan doğasına uygun ve çağın ihtiyaçlarına cevap veren yaratıcı, bilimsel ve kolay olan bu yöntem Spock'un kitabında okuyucuya tanıtılmıştır.
Avrupalı tarihçilerin numaralandırarak birbirinden ayırmayı çok sevdiği Paylaşım savaşlarının ikincisinden sonra özellikle kıta Avrupa'sında uygulanan disiplinci çocuk eğitimi yaklaşımının ağır politik sonuçları tüm dünyayı sarsmıştır. Onlarca yıl boyunca tüm dünyada çocuk eğitiminde disiplin, itaat ve ezberin öneminin altı çizilmişken önemli sanılan bu eğilimlerin çocukların ileriki yaşamlarında özgür düşünceye, bilimsel merakına ve mantıklı akıl yürütmelerine nasıl engel olduğu anlaşılmıştır. Spock'un sıradışı yaklaşımıyla bu gerçek ebeveynlerin gözleri önüne serilmiş ve çocuk eğitimi bir daha geri dönülmemek üzere değiştirilmiştir.
23. Der Untergang Des Abendlandes
Zamanın düz bir minvalde doğrusal olarak aktığına inanmayan post-modernist felsefi yaklaşımlar özellikle Duvarın Yıkılmasında sonra giderek yaygınlaştı. Alman Tarihçi Oswald Spegnler; ünlü eserinde tarihin evrimsel ilerleyişine karşı çıkar; klasik tarihsel çağ tanımlamalarını yerle bir eder ve Avrupa'nın merkeze alındığı bir tarih yazımını reddeder. 1922 gibi oldukça erken bir devirde tarihi zaman dizimsel bağlamından kopararak öncül bir girişim sonucunda post-modern yaklaşımı tarih bilimine entegre eder.
Spengler eserini kaleme aldığında henüz dünya kutupların gölgesinde savrulmamış, modernizm bir Avrupa Medeniyeti bağlamında insanlığın ulaştığı son nokta olarak ilan edilmemiş ve dünya hakları batılının kirli siyasi hesapları nedeniyle helak olmamıştır. Spengler; neredeyse modernizmin tarihi anlamıyla sonuçlanmadığı bir dünyada post-modernizmi ilan etmiştir. Tarihi sadece siyasal oluşumların savaşlar ve barışlar tarihi olarak ele alan ve halkları, insanları ve toplumların düşünsel maceralarını yadsıyan euro-centrik gelişim teorilerini bir kenara bırakır. Geçmişe medeniyetleri siyasal yapıların geçici normlarından bağımsız olarak incelemek için bakmıştır. Bu nedenle Der Untergang Des Abendlandes'le denediği tarihsel yöntem oldukça yenilikçidir ve değerini hala korumaktadır.
24. The General Theory of Employment, Interest and Money
Ekonomi teorilerinden kuşkusuz dünya tarihini en çok etkileyen birisi John Maynard Keynes'in yazdığı The General Theory of Employment, Interest and Money'de ele alınmıştır. 1936 yılında ilk kez yayınlanan eser modern makro ekonominin temellerini atmıştır. Keynes'in adını bir ekonomi teorisiyle anılacak kadar yaygınlaştıran genel teorisi 20. yüzyılın en etkili bilimsel teorilerinden birisi olarak değerlendirilmektedir.
Anglo-Amerikan iktisadi düşüncesini ülkeler ve dış ticaret dengelerine yansıtan kişidir Keynes; derin bir krizden geçen batı ekonomisi yeniden düzlüğe çıkarmıştır. Klasik ekonomik teorisine; Marx gibi dışarıdan ve yıkıcı bir eleştiri getirmek yerine içeriden, yapıcı ve onarıcı bir eleştiri getirmiştir. Sonuçta Keynes'in görüşleri dünya ekonomisinde uzun vadede daha sarmal sorunların ortaya çıkmasına neden olmuşsa da kısa vadede çözüm getirmiştir. İnsan davranışlarının ekonomik karşılığını anlamlandırmaya çalışan ve oldukça geniş bir yankı uyandıran kitap; günümüzde hala okunmaya ve şaşkınlıkla tartışılmaya devam ediyor.
Lord Keynes, Keynesyenler ve Fonksiyonalistler
Genel Teori’nin 75. Yılında Keynes’in İktisadı Yine Gündemde | İTD - İktisat ve Toplum Dergisi
25. Das Kapital, Kritik der politischen Ökonomie
Marx'ın hala tartışılmaya ve dünyayı değiştirmeye devam eden 1867 tarihli kitabını okumasa dahi duymayan yoktur sanırım. Yazıldığı günden bu yana politik gündemin ve kamuoyu tartışmalarının odağında olan kitap; Kapitalist sistemin emek sömürüsünü tespit ediyor ve artı değer teorisini ilk kez ortaya atıyor. Ekonominin bilimsel görünümünü kazanmasını da sağlayan; dünya tarihinin en önemli bilimsel kitaplarından olan Das Kapital; sahip olduğu politik gündemden fazlasıyla bilimsel değeri nispetinde tarihteki yerini korumaktadır.
Bu listedeki diğer bir çok bilim kitabı gibi Das Kapital'de basıldığı zaman politik baskıların ve akademik hiyerarşinin kurbanı olmuştur. Modern işçi hareketinin kültürel, entelektüel ve bilimsel dayanağını atmış olan Das Kapital; o güne kadar bilinen ekonomik görüşleri Marx'ın eşsiz bilimsel yetkinliği ve dramatik eleştirel gücüyle silkelemiş ve dünya tarihinin görebildiği en politize bilimsel teoriyi ortaya atmıştır. Ama hiç şüpgesiz Marx'ın teorisi politik bir sığlığın görünümünü taşımaz. Aksine Das Kapital'in bilimsel üstünlüğüdür; onu politize eden.
Marx'tan gökten inmemiş bir kutsal kitap: Kapital
Karl Marx, ''Das Kapital'' İsimli Eserini Darwin'e Mi Atfetti?
26. What Every Mother Should Know
Yirminci yüzyılın hemen başında ortaya çıkan ilk feminist grupların içinde ABD'de parlayan Margaret Sanger; doğum kontrol ve cinsel özgürlük gibi ilk talepleri dile getiren öncüllerden birisidir. Sosyalist hareketin içinde kendisine yer bulabilen Sanger, sosyalist basında yayınlanan ve her annenin muhakkak bilmesi gerektiğini düşündüğü yazılarını daha sonra 1912'de yayınlamıştır.
Daha sonra bir seri halinde yenileri gelecek olan Margaret Sanger kitaplarının etkisi muazzam olmuştur. Dünyanın henüz düşünen, konuşan, yazan ve politik olarak haklarını savunan bir kadına alışık olmadığı bir çağda Sanger öncül feminist hareketler içinde tarihin aydınlık çerçevesi üzerinde sağlam bir iz bırakmıştır.
27. Die Traumdeutung
Freud'un 1899'da yayınlanmış kitabı bu kez insan doğasının en karanlık yapısı olan rüyaları ele aldığı Die Traumdeutung'dur. Bu devrimsel kitabında insanlığın var olduğu günden bu yana sahip olduğu en çözümü zor problem olan rüyaları bilimsel bir temele kavuşturmuştur. Freud'un devrimsel metniyle insanoğlu karanlık doğasını bir parça daha yakında tanıma fırsatı yakalayabilmiştir.
Daha sonra Oidipus Kompleksi olarak literatüre girecek olan rüya tabanlı ilk açıklamaların yer aldığı Die Traumdeutung; o kadar düşük satış rakamlarına ulaşmıştır ki ilk baskının tamamının satılması dahi yıllar almıştır. Yine de rüyaların insanın aklının anlaşılmasındaki önemini ortaya koyan Die Traumdeutung'un yarattığı devrimsel etki onun satış rakamlarından çok daha derin olmuştur.
Rüya, Kabus ve Uyku | Psikanaliz’de rüya yorumu, Freud ve Jung
28. An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations
On sekizinci yüzyılın en önemli İskoç düşünürlerinden Adam Smith'in An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations'ın ABD'nin kurulduğu günlerde yayınlanan klasik iktisat teorisinin başucu kitabıdır. Sanayileşmeyle birlikte artan iş gücü talebi ve devlet tarafından önüne konulan engellerin kaldırılması istenilen pazar serbistisini bilimsel temele kavuşturan kitap; liberal ekonomi düşüncesinin çıkışını da ilan etmiştir. Yazıldığı dönemde eşine az rastlanır bir biçimde akademi çevrelerinin derin bir saygısını kazan kitap; oldukça iyi satış rakamlarına da ulaşmasıyla haklı bir popülariteye de ulaşmıştır. Adam Smith'in dönemin ihtiyaçlarına cevap veren ve İngiliz düşünce dünyasına tam entegre olacak şekilde geliştirilmiş iktisat teorisinin bu başarısı bir rastlantı değildir. Sanayileşen Avrupa'da devrimsel bir değişim yaşanmaktadır ve bu Adam Smith'in tarihsel dayanaklarını hazırladığı ekonomik teoriden beslenmiştir. Bugün ekonomi biliminde edindiği etkisini genişleyen toplumsal düzleminde sürdüren eser bir çok dile çevrilmiş çok yönlü bir klasiktir.
Batıya Yön Veren Metinler - Milletlerin Zenginliği - Adam Smith
29. Tristes Tropiques
Fransız bilim insanı Claude Lévi-Strauss tek başına antropolojinin ve yapısalcılığın kurucusu olarak anılmaya Tristes Tropiques ile başlamıştır. Uzun yaşamı boyunca onurlu bir akademik kariyer ve haklı bir popülaritenin sahibi olan Lévi-Strauss Brezilye Yerlileri arasında yaptığı seyahatleri yapısalcı teknikle incelediği Tristes Tropiques'te edebiyattan sosyolojiye, tarihten mimariye birçok alanı etkilemiş olan yapısalcılığı da ilk tanıtmıştır.
Yayınlanır yayınlanmaz büyük olay kopartan kitap 1955'ten sonra antropoloji yanı sıra birçok disiplinde de kendi yansımalarını meydana getirmiştir. Claude Lévi-Strauss'un büyük bir dilsel beceriyle kaleme alınan Tristes Tropiques kitabı öyle başarılıdır ki Fransız edebiyatının en büyük ödülü olan Prix Goncourt'u düzenleyen Académie Goncourt; Tristes Tropiques'in bir bilim kitabı olmasından dolayı ödülünü verememekten dolayı üzüntüsünü dile getirmiştir.
30. Syntactic Structures
Çağımızın en önde gelen düşünürü, yazarı, entelektüeli ve filozofu Noam Chomksy esasen bir dilbilimcidir. Yüz kadar kitabın yazarı olan Chomksy'nin ilk kitabı doktora tezinin de dayandığı geçimsel dillerin yapısına dair çalışması olur. Bir aile geleneği olarak İbranice'den başlayarak dünya dillerinin gelişimine dayanan tezi genç yaşlarda başlayan çalışmalarının bir ürünü olarak 1957'de ilk kez yayınlanmıştır.
Noam Chomsky'nin bugün sahip olduğu geniş etki alanı alanındaki yetkinliğini Syntactic Structures'ta kanıtlamasıyla başlamıştır aslında. Chomksy'nin kendine has eşsiz yazı biçemi, yazı dilindeki yetkinliği ve muhteşem entelektüel arkaplanıyla renklenen eser; günümüzde hala basılmakta ve bilimsel çevresinin de ötesinde dünyamızı etkilemeyi sürdürmektedir. Edebi yazındaki cümleyi, kelimeler bazında parçalayan ve tek başına dizini edimsel yaklaşımıyla açıklayan eser kendinden sonraki tüm bilimsel çalışmalarda bahsi açılmadan geçilemeyen bir başyapıt olarak görülmektedir.
31. Wandlungen und Symbole der Libido
Freud'un en büyük öğrencisi ve eleştiricisi olan Carl Jung'ın Freud'la olan temel farklılığını açıkladı 1912 tarihli kitabı Wandlungen und Symbole der Libido isimli çalışması hocasıyla bağını koparmıştır. Bilim dünyasının en hararetli tartışması olan Freud-Jung ayrılığı böylece başlamış olur. İnsan zihnini anlamak için ortaya atılmış en yenilikçi fikirlerin sahibi en yakın muhalefeti kendi görüşlerini en iyi anlayan öğrencisinden görmekteydi. Jung'ın görüşlerinin temelinde, Freud'la anlaşamadığı noktada cinselliğin zihnin şekillenmesindeki payının ne olduğu tartışması vardı.
Jung'ın Freud'a en yakınından açtığı muhalefet, insan zihninin anlaşılmasında yeni bir çığı açacaktı. O güne kadar Freud'u anlayamayan dar görüşlerin dile getirdikleri muhalefet tartışmayı sağlıklı bir zemine oturtamazken, Jung'ın farklılığı Freud'ı derinlemesine ve yakından tanıyor olmasından kaynaklanıyordu. Hem Freud'un görüşlerini bu kadar iyi analiz eden ve o ana kadar anlayabilen de yoktu. Jung; günümüzde de okunmaya ve tartışılmaya devam eden eseri Wandlungen und Symbole der Libido'da da Freud'a ve yarattığı teknik olan psikanalize katkı sağlıyor, tartışıyor ve yeni bir kulvar açıyordu.
32. Das Kommunistische Manifest
Karl Marx ve Friedrich Engels tarafından 1848 yılında yayınlandığından bu yana tartışılan, yeniden okunan ve yeniden tartışılan kitap; sınıf mücadelesi yaklaşımını politik amentüsü olmaya adaydır. Buna rağmen Manifesto'nun önemi tarihsel yönteminden gelmektedir. Bilimsel Sosyalizm'in tarihsel materyalizmi tarihe olan genel geçer kabulleri yıkar. Marksistlerin tarih bilimiyle olan ilgilerini Marx ve Engels'in Manifesto'da çizdikleri tarihsel arka plan belirleyecektir. Tarihi sınıfsal mücadelenin arka planıyla okumak geçmişimizi anlamakta insanoğlunun o ana değin hiç yapmadığı bir şeydir. Halkların, ezilmişlerin ve sınıfların da tarihi anlamlandırılmasında kullanılmaya başlamasıyla tümüyle yeni bir tarih yazımına ihtiyaç duyulacaktır. Marx; ekonomi biliminde yarattığı derin etkiden sonra şimdi de tarih biliminde yepyeni bir çerçeve açmaktadır.
Yorum Yazın
Galileo Galilei (d. 15 Şubat 1564 – ö. 8 Ocak 1642)'den 550 yıl önce Kaşgarlı Mahmud (d. 1008 - ö. 1105) Divanü Lügati't-Türk adlı eserinin 25. sayfasında dü... Devamını Gör
6 sene geç kalmışım ama cevap vereyim. Galileo dünyanın yuvarlak olduğunu bulmadı emmi. Galileo zamanında dünyanın yuvarlak olmadığını da iddia eden muhteme... Devamını Gör
Vitruvius Mimarlık Üstüne On Kİtap almamakla ayıp etmişsiniz m.ö. yaşamış olan mimarlık tarihine damgasını bu adamın kitabı günümüze ulaşmış ve hala öneril... Devamını Gör
Marx , Beauvoir ve Friedan isimlerini kendi adımdan çok duyduğum için tüylerim diken diken oldu kitapları görünce iyi hazırlanmış bir galeri ama hakkını ve... Devamını Gör