Görüş Bildir

Favorilerinize Ekleyin.

article/comments

İnsanoğlunun En Büyük Hayallerinden Biri: Uzay Asansörü

İnsanoğlunun En Büyük Hayallerinden Biri: Uzay Asansörü

Yüksel Venedik - Onedio Editörü

07.02.2015 - 15:32 Son Güncelleme: 08.02.2015 - 10:45

1. 'Uzay asansörü' hayali Tsiolkovski'nin satırlarında

fullscreen — Rus bilgin ve kaşif Konstantin Eduardoviç Tsiolkovski, uzay asansörünün fikir babası olarak biliniyor. Tsiolkovski'den sonra uzay asansörü, kitaplarda geçmeye başlayan bir fikir haline gelse de, ondan eserlerinde ilk bahseden kendisidir.
Bir roketin dünya yörüngesinden çıkması için ne kadarlık bir enerji harcaması gerektiğini, hangi hızla ilerlemesi gerektiğini o dönemlerde net olarak hesaplamıştır. Uzay boşluğundaki uzay aracı hareketine dönük, kendi adını taşıyan bir denklem de vardır.
Uzayla ilgili 500'e yakın eser vermiş Rus kaşif Tsiolkovski, SSCB ve 'uzay yarışı'nın başladığı dönemde ABD ve diğer ülkelere de ilham kaynağı olmayı başarmış bir öncüdür.

1. 'Uzay asansörü' hayali Tsiolkovski'nin satırlarında — Rus bilgin ve kaşif Konstantin Eduardoviç Tsiolkovski, uzay asansörünün fikir babası olarak biliniyor. Tsiolkovski'den sonra uzay asansörü, kitaplarda geçmeye başlayan bir fikir haline gelse de, ondan eserlerinde ilk bahseden kendisidir.
Bir roketin dünya yörüngesinden çıkması için ne kadarlık bir enerji harcaması gerektiğini, hangi hızla ilerlemesi gerektiğini o dönemlerde net olarak hesaplamıştır. Uzay boşluğundaki uzay aracı hareketine dönük, kendi adını taşıyan bir denklem de vardır.
Uzayla ilgili 500'e yakın eser vermiş Rus kaşif Tsiolkovski, SSCB ve 'uzay yarışı'nın başladığı dönemde ABD ve diğer ülkelere de ilham kaynağı olmayı başarmış bir öncüdür.

İçeriğin Devamı Aşağıda

Reklam

2. Arthur C. Clarke'ın The Fountains of Paradise (Cennetin Çeşmeleri) kitabı

fullscreen — 1950'lerde, Rus mühendis Artsutanov'un bu konudaki fikirlerini açıklamasının ardından, geniş kesimlere bu düşüncenin yayılmasında önemli isimlerden birisi A. C. Clarke, The Fountains of Paradise adlı kitabı yazmıştır.
'Uzay asansörü'nden konuşup The Fountains of Paradise romanını es geçersek olmaz. Bilim kurgu alanında birçok ödül almış bu roman, 22. yüzyılda geçen bir uzay asansörü yapımından bahseder.
Yerden 36.000 km yükseklikte bir jeostatik uydu ile birleşen uzay asansörü ile, uzaya gönderilen kargolar, bir roket yardımı olmadan daha maliyetli bir şekilde gönderilebilmektedir.
1979 yılında yazılan bu romanın aldığı ödüller ise şu şekildedir;
Nebula ödülü, en iyi roman, 1979
BSFA ödülü (aday), 1979
Hugo ödülü, en iyi roman, 1980
Locus ödülü (aday), en iyi bilim kurgu romanı, 1980

2. Arthur C. Clarke'ın The Fountains of Paradise (Cennetin Çeşmeleri) kitabı — 1950'lerde, Rus mühendis Artsutanov'un bu konudaki fikirlerini açıklamasının ardından, geniş kesimlere bu düşüncenin yayılmasında önemli isimlerden birisi A. C. Clarke, The Fountains of Paradise adlı kitabı yazmıştır.
'Uzay asansörü'nden konuşup The Fountains of Paradise romanını es geçersek olmaz. Bilim kurgu alanında birçok ödül almış bu roman, 22. yüzyılda geçen bir uzay asansörü yapımından bahseder.
Yerden 36.000 km yükseklikte bir jeostatik uydu ile birleşen uzay asansörü ile, uzaya gönderilen kargolar, bir roket yardımı olmadan daha maliyetli bir şekilde gönderilebilmektedir.
1979 yılında yazılan bu romanın aldığı ödüller ise şu şekildedir;
Nebula ödülü, en iyi roman, 1979
BSFA ödülü (aday), 1979
Hugo ödülü, en iyi roman, 1980
Locus ödülü (aday), en iyi bilim kurgu romanı, 1980

İçeriğin Devamı Aşağıda

Reklam

3. Teknik olarak uzaya asansörle çıkmak mümkün mü?

fullscreen — Uzay asansörü konusunda iki anlayış öne çıkmış görünüyor. Açısal bir hızda hareket edecek çıkış merkezi konusunda bazı biliminsanları yörüngede bulunacak bir birimden söz ediyor, bazıları ise okyanusta hareketli bir merkezden söz ediyor.
Nanoteknolojinin ilerlemesi uzay asansörü fikrini güçlendirdi
Geçmiş dönemlerde, bu projenin en önemli kısmı olan 'asansör ve bağlantı birimlerinin dayanıklılığı' konusunda endişeler olsa da, günümüzdeki düzey bunun için yeterli görülüyor. Nanotüpler, uzay asansöründe kilit bir malzeme olarak karşımıza çıkıyor, çünkü mukavemet gücü oldukça yüksek.
Çelikten daha sağlam karbon-nanotüpler
Karbon nano-tüpelerle ilgili 1990'larda 1000'den fazla makale yayınlandı ve bu malzemenin çelikten daha sağlam yapıda olduğu, bu tarz projelerde kullanılabileceği belirtiliyor.
Sonuç olarak, bazı programlar bunun 2050'de, diğer çalışmalar daha kısa sürede mümkün olabileceğini söylese de, 21. yüzyılda uzay asansörü harekete geçecek gibi görünüyor.

3. Teknik olarak uzaya asansörle çıkmak mümkün mü? — Uzay asansörü konusunda iki anlayış öne çıkmış görünüyor. Açısal bir hızda hareket edecek çıkış merkezi konusunda bazı biliminsanları yörüngede bulunacak bir birimden söz ediyor, bazıları ise okyanusta hareketli bir merkezden söz ediyor.
Nanoteknolojinin ilerlemesi uzay asansörü fikrini güçlendirdi
Geçmiş dönemlerde, bu projenin en önemli kısmı olan 'asansör ve bağlantı birimlerinin dayanıklılığı' konusunda endişeler olsa da, günümüzdeki düzey bunun için yeterli görülüyor. Nanotüpler, uzay asansöründe kilit bir malzeme olarak karşımıza çıkıyor, çünkü mukavemet gücü oldukça yüksek.
Çelikten daha sağlam karbon-nanotüpler
Karbon nano-tüpelerle ilgili 1990'larda 1000'den fazla makale yayınlandı ve bu malzemenin çelikten daha sağlam yapıda olduğu, bu tarz projelerde kullanılabileceği belirtiliyor.
Sonuç olarak, bazı programlar bunun 2050'de, diğer çalışmalar daha kısa sürede mümkün olabileceğini söylese de, 21. yüzyılda uzay asansörü harekete geçecek gibi görünüyor.

4. Günümüzde uzay asansörü çalışmaları

fullscreen — Uzay asansörü konusunda yapılan çalışmalar, dünyada farklı üniversitelerde, bağımsız kuruluşlarca sürdürülmektedir.
Kanada McGill Üniversitesi'nde geliştirilen 'climba'
Climba, dört kısımdan oluşacak bir uzay asansörü olarak düşünülmüş. Yeryüzünden 160-2000 km arasında uzaklıkta inşa edilecek bir birim üzerinden yükselmesi planlanıyor. McGill üniversitesinden Pamela Woo, asansör fikrinin zamanla gelişeceğini ifade etti.

4. Günümüzde uzay asansörü çalışmaları — Uzay asansörü konusunda yapılan çalışmalar, dünyada farklı üniversitelerde, bağımsız kuruluşlarca sürdürülmektedir.
Kanada McGill Üniversitesi'nde geliştirilen 'climba'
Climba, dört kısımdan oluşacak bir uzay asansörü olarak düşünülmüş. Yeryüzünden 160-2000 km arasında uzaklıkta inşa edilecek bir birim üzerinden yükselmesi planlanıyor. McGill üniversitesinden Pamela Woo, asansör fikrinin zamanla gelişeceğini ifade etti.

5. Japonlar 2050 yılına kadar uzay asansörü projesini uygulamaya sokacak

fullscreen — Obayashi bir Japon inşaat şirketi. Uzay asansörü konusunda en ciddi çalışmaları yapan merkezlerden birisi olarak da biliniyor.
36 bin kilometre yükseklikte bir istasyon
Obayashi'nin uzay asansörü planı, yeryüzünden 36 bin km yükseklikte bir uzay istasyonu kurmak ve asansör hatlarını da bu istasyon üzerinden organize etmek üzerine dayalı. Saatte 200 km hızla yükselmesi düşünülen asansör ile, 7 buçuk günde 36 bin kmdeki merkeze ulaşılabilecek.
Devasa projelerde deneyimli bir şirket
Obayashi, Sydney'deki devasa 'Avustralya Stadyumu' ve Dubai'deki 75 km'lik sürücüsüz raylı ulaşım projesine imza atan, önemli bir inşaat firması.

5. Japonlar 2050 yılına kadar uzay asansörü projesini uygulamaya sokacak — Obayashi bir Japon inşaat şirketi. Uzay asansörü konusunda en ciddi çalışmaları yapan merkezlerden birisi olarak da biliniyor.
36 bin kilometre yükseklikte bir istasyon
Obayashi'nin uzay asansörü planı, yeryüzünden 36 bin km yükseklikte bir uzay istasyonu kurmak ve asansör hatlarını da bu istasyon üzerinden organize etmek üzerine dayalı. Saatte 200 km hızla yükselmesi düşünülen asansör ile, 7 buçuk günde 36 bin kmdeki merkeze ulaşılabilecek.
Devasa projelerde deneyimli bir şirket
Obayashi, Sydney'deki devasa 'Avustralya Stadyumu' ve Dubai'deki 75 km'lik sürücüsüz raylı ulaşım projesine imza atan, önemli bir inşaat firması.

6. LaserMotive'in 1 km'lik uzay asansörü, SpaceWard Vakfı'nın yarışmasında büyük ödülü getirdi

fullscreen — Arthur C. Clarke'ın hayalini gerçeğe dönüştürmek adına, teorik çalışmaların yanı sıra insanoğluna motivasyon sağlayacak uygulamaların da önemi yüksek.
SpaceWard tarafından düzenlenen uzay asansörü yarışması
2009'da yapılan bir yarışmada, LaserMotive adlı grubun bir kilometrelik çıkışı 4 dakika içinde sağlayan asansörü, uzay asansörü yarışmasında 900 bin dolarlık büyük ödülü almalarını sağladı.

6. LaserMotive'in 1 km'lik uzay asansörü, SpaceWard Vakfı'nın yarışmasında büyük ödülü getirdi — Arthur C. Clarke'ın hayalini gerçeğe dönüştürmek adına, teorik çalışmaların yanı sıra insanoğluna motivasyon sağlayacak uygulamaların da önemi yüksek.
SpaceWard tarafından düzenlenen uzay asansörü yarışması
2009'da yapılan bir yarışmada, LaserMotive adlı grubun bir kilometrelik çıkışı 4 dakika içinde sağlayan asansörü, uzay asansörü yarışmasında 900 bin dolarlık büyük ödülü almalarını sağladı.

İçeriğin Devamı Aşağıda

Reklam

7. Rus bilimadamlarının Mars-Foros (Mars'ın uydusu) arasında asansör projesi

fullscreen — Henüz insan Mars'a ayak basmadı ama önümüzdeki 5 senelik süreç içinde bunun gerçekleşeceği öngörülüyor. Mars'a varış konusunda günümüz teknolojisinin yeterli olduğu, ancak dönüş için standart tekniklerin yeterli olamayabileceği görüşü üzerine, Mars ve uydusu Fobos arasında bir uzay asansörü, Ruslar tarafından geliştiriliyor.
Kütlesi Ay'a göre çok daha düşük olan Fobos ile Mars arasında, teleferik sistemini andıran bir yapı düşünen bilimadamlarının bu düşüncesi, ne derece uygulanabilir bunu zaman içinde göreceğiz.

7. Rus bilimadamlarının Mars-Foros (Mars'ın uydusu) arasında asansör projesi — Henüz insan Mars'a ayak basmadı ama önümüzdeki 5 senelik süreç içinde bunun gerçekleşeceği öngörülüyor. Mars'a varış konusunda günümüz teknolojisinin yeterli olduğu, ancak dönüş için standart tekniklerin yeterli olamayabileceği görüşü üzerine, Mars ve uydusu Fobos arasında bir uzay asansörü, Ruslar tarafından geliştiriliyor.
Kütlesi Ay'a göre çok daha düşük olan Fobos ile Mars arasında, teleferik sistemini andıran bir yapı düşünen bilimadamlarının bu düşüncesi, ne derece uygulanabilir bunu zaman içinde göreceğiz.

8. NASA ve uzay asansörü çalışmaları

fullscreen — NASA'nın uzay asansörü konusundaki çalışmaları 16 sene önce başlamıştı. 1999'da fizibilite çalışmalarına başladığını duyuran NASA gerek kendi çalışmaları ile, gerek de sponsorluk vaat ettiği fikir yarışmaları ile bu konuyu destekliyor.
NASA ve 'uzay merdiveni' konseptli yarışmaları
ABD Havacılık ve Uzay Dairesi NASA, 2004 yılıyla başladığı 'uzay merdiveni' yarışmaları ile, sponsorluk yapmak üzere bir fikir aradı. Ancak düşünülen standartlarda bir fikir ortaya çıkmış değil gibi görünüyor. NASA, saniyede 2 metre hıza sahip bir yapı düşündü. Lazer itme gücü ile bazı gruplar (Saskatchewan Üniversitesi) buna yaklaşsa da, istenen çizgiye ulaşılamadı.
NASA tarafından finanse edilen projeler
Farklı firmaların uzay asansörü konusundaki çalışmalarının NASA tarafından finanse edildiği ve 2020'de, 2040'ta projelerin sona ereceği yönünde haberler zaman zaman basına yansımaktadır. Ancak net bir ilerleme söz konusu değil. Highlift Systems ve LiftPort Group, NASA tarafından desteklendiği öne sürülen, uzay asansörü çalışmaları yapan firmalar arasında.

8. NASA ve uzay asansörü çalışmaları — NASA'nın uzay asansörü konusundaki çalışmaları 16 sene önce başlamıştı. 1999'da fizibilite çalışmalarına başladığını duyuran NASA gerek kendi çalışmaları ile, gerek de sponsorluk vaat ettiği fikir yarışmaları ile bu konuyu destekliyor.
NASA ve 'uzay merdiveni' konseptli yarışmaları
ABD Havacılık ve Uzay Dairesi NASA, 2004 yılıyla başladığı 'uzay merdiveni' yarışmaları ile, sponsorluk yapmak üzere bir fikir aradı. Ancak düşünülen standartlarda bir fikir ortaya çıkmış değil gibi görünüyor. NASA, saniyede 2 metre hıza sahip bir yapı düşündü. Lazer itme gücü ile bazı gruplar (Saskatchewan Üniversitesi) buna yaklaşsa da, istenen çizgiye ulaşılamadı.
NASA tarafından finanse edilen projeler
Farklı firmaların uzay asansörü konusundaki çalışmalarının NASA tarafından finanse edildiği ve 2020'de, 2040'ta projelerin sona ereceği yönünde haberler zaman zaman basına yansımaktadır. Ancak net bir ilerleme söz konusu değil. Highlift Systems ve LiftPort Group, NASA tarafından desteklendiği öne sürülen, uzay asansörü çalışmaları yapan firmalar arasında.

9. Tehlikeler ve önlemler: Fırtınalar, göktaşları, uçaklar ve diğer cisimler...

fullscreen — Uzay asansörü, arka planı her ne kadar sağlam olursa olsun ciddi risklerin olduğu bir düşünce. Milyar dolarlık uzak mekiği projeleri dahi, bir vidadan ya da kalkışta çarpan bir parçadan ötürü faciayla sonuçlanabiliyor.
Uzay asansörü fikrine yönelik tehlikeler
ODTÜ Havacılık ve Uzay Mühendisliği Bölümü'nden Utku Dinçer'in çalışmasında bu riskler şöyle sıralanıyor: Yıldırımlar, meteorlar, önceki uzay çalışmalarının kalıntıları, alçak yörünge cisimleri, fırtınalar, kablonun salınımının engellenmesi, küçük göktaşlarının verdiği hasarlar atomik oksijen, yoğun elektromanyetik alanlar, radyasyon, üst atmosferde sülfürük asit damlalarının kabloda oluşturacağı erozyonlar, uçakların çarpması.
Uygulanabilir önlemlerle riskler minimize edilebilir
Elbette ki binlerce kilometre uzunluğunda bir asansör,ciddi riskleri beraberinde getirebilir. Üç katlı bir evin asansöründe bile (!) acil durumlar, tehlikeler yaşanabiliyor. Ancak örnek vermek gerekirse eğrisel bir formla meteorların zararları düşürülebilir, kabloların kalınlık / genişlik oranı optimize edilerek yıldırım ve fırtınaların zararları azaltılabilir.

9. Tehlikeler ve önlemler: Fırtınalar, göktaşları, uçaklar ve diğer cisimler... — Uzay asansörü, arka planı her ne kadar sağlam olursa olsun ciddi risklerin olduğu bir düşünce. Milyar dolarlık uzak mekiği projeleri dahi, bir vidadan ya da kalkışta çarpan bir parçadan ötürü faciayla sonuçlanabiliyor.
Uzay asansörü fikrine yönelik tehlikeler
ODTÜ Havacılık ve Uzay Mühendisliği Bölümü'nden Utku Dinçer'in çalışmasında bu riskler şöyle sıralanıyor: Yıldırımlar, meteorlar, önceki uzay çalışmalarının kalıntıları, alçak yörünge cisimleri, fırtınalar, kablonun salınımının engellenmesi, küçük göktaşlarının verdiği hasarlar atomik oksijen, yoğun elektromanyetik alanlar, radyasyon, üst atmosferde sülfürük asit damlalarının kabloda oluşturacağı erozyonlar, uçakların çarpması.
Uygulanabilir önlemlerle riskler minimize edilebilir
Elbette ki binlerce kilometre uzunluğunda bir asansör,ciddi riskleri beraberinde getirebilir. Üç katlı bir evin asansöründe bile (!) acil durumlar, tehlikeler yaşanabiliyor. Ancak örnek vermek gerekirse eğrisel bir formla meteorların zararları düşürülebilir, kabloların kalınlık / genişlik oranı optimize edilerek yıldırım ve fırtınaların zararları azaltılabilir.

10. Uzay asansörünün, uzay mekiklerine göre avantajları

fullscreen — Günümüzde uzaya bir parça götürmek için kaldırılan bir mekik, tüm hazırlıkları ve standart giderleri hesaplandığında oldukça maliyetli oluyor.
Bir uzay mekiği ile uzaya götürülen malzeme, ortalama olarak kilogramı 15 bin dolar civarı maliyete sebep oluyor, uzay asansörüyle ise bu maliyet kilogram başına yalnızca 220 dolar olarak öngörülüyor.
Bunun dışında roketlerle yükselen mekikler, aynı zamanda tehlikeli. Asansörle birlikte bu tehlikede ortadan kalkacak ve daha esnek, daha hızlı, daha güvenilir bir sisteme geçilebilecek.

10. Uzay asansörünün, uzay mekiklerine göre avantajları — Günümüzde uzaya bir parça götürmek için kaldırılan bir mekik, tüm hazırlıkları ve standart giderleri hesaplandığında oldukça maliyetli oluyor.
Bir uzay mekiği ile uzaya götürülen malzeme, ortalama olarak kilogramı 15 bin dolar civarı maliyete sebep oluyor, uzay asansörüyle ise bu maliyet kilogram başına yalnızca 220 dolar olarak öngörülüyor.
Bunun dışında roketlerle yükselen mekikler, aynı zamanda tehlikeli. Asansörle birlikte bu tehlikede ortadan kalkacak ve daha esnek, daha hızlı, daha güvenilir bir sisteme geçilebilecek.

11. Kaynaklar

Konstantin Tsiolkovski'nin hayatı

http://tr.wikipedia.org/wiki/Konstantin_Tsiolkovski

Rus bilimadamlarının çalışmaları

http://tr.sputniknews.com/turkish.ruvr.ru/news/2014_10_12/Marsaulamsalay/

Tehlikeler ve önlemler

http://www.mmo.org.tr/resimler/dosya_ekler/b8a614226a953a8_ek.pdf?dergi=48

Uzaya asansör projesi

http://www.dw.de/uzaya-asans%C3%B6r-projesi/a-15759511

Kanada McGill Üniversitesi'nin 'climba' uzay asansörü projesi

http://www.aljazeera.com.tr/haber/uydular-icin-uzay-asansoru

Kickstarter'da (kitle fonlama sitesi) uzay asansörü ile ilgili, süresi dolmuş bir araştırma ilanı

https://www.kickstarter.com/projects/michaellaine/space-elevator-science-climb-to-the-sky-a-tethered

Uzay asansörü yarışması

http://www.chip.com.tr/haber/uzay-mekigi-out-uzay-asansoru-in_16276.html

Wiki maddesi (İng)

http://en.wikipedia.org/wiki/Space_elevator

Yorumlar ve Emojiler Aşağıda

Reklam

Keşfet ile ziyaret ettiğin tüm kategorileri tek akışta gör!

Yüksel Venedik

Yüksel Venedik

Onedio Editörü

Tüm içerikleri

right-dark

BU İÇERİĞE EMOJİYLE TEPKİ VER!

30

5

4

3

1

1

1

Yorumlar Aşağıda

Reklam