İnternet Sitelerinde Çerezler Ne İşe Yarıyor? Çerezleri Kabul Etmeli Miyiz?
İnternette bir siteye girmeye çalışırken çerez uyarısıyla karşılaşmamak neredeyse mümkün değil. Ekranın bir köşesinde beliren bu bildirimlerde çoğunlukla “tümünü kabul et” ve “tümünü reddet” seçenekleri yer alıyor; kimi zaman ise ayarların ayrıntılı biçimde düzenlenebildiği ek bir seçenek sunuluyor.
Bu uyarılar birçok kullanıcı için can sıkıcı hale gelmiş durumda. Çoğu kişi, siteye hızla erişebilmek adına içeriği incelemeden “tümünü kabul et” butonuna tıklamayı tercih ediyor.
Ancak çerezler yalnızca basit bir onay penceresinden ibaret değil. Nedir bu çerezler, neden neredeyse her sayfada karşımıza çıkıyorlar ve “kabul” ya da “reddet” demek dijital gizliliğimiz açısından ne ifade ediyor? Bu soruların yanıtları, çevrimiçi ortamda bıraktığımız izleri anlamak açısından kritik önem taşıyor.
Çerezler ne anlama geliyor?
Çerezler, internet sitelerinin bilgisayarınıza ya da mobil cihazınıza bıraktığı küçük veri dosyalarıdır. Temel amaçları, sitelerin sizi tanıyarak daha işlevsel ve kişiselleştirilmiş bir deneyim sunmasını sağlamaktır.
Bu dosyalar sayesinde kullanıcı adıyla yeniden giriş yapmak zorunda kalmaz, tercih ettiğiniz içerikler veya sayfa ayarları hatırlanır. E-ticaret sitelerinde baktığınız ürünlere benzer önerilerle karşılaşmanız da yine çerezler aracılığıyla mümkün olur. Aynı zamanda reklam şirketleri, çevrimiçi davranışlarınızı analiz ederek ilgi alanlarınıza uygun reklamlar gösterebilir.
Çerezler, saklanma sürelerine göre iki ana gruba ayrılır. Oturum çerezleri, siteyi ziyaret ettiğiniz süre boyunca geçerli olur; örneğin sepetinizdeki ürünleri tutar ve tarayıcı kapatıldığında silinir. Kalıcı çerezler ise cihazınızda daha uzun süre kalır. Giriş bilgilerinin hatırlanması gibi işlevler bu çerezler sayesinde gerçekleşir ve süreleri birkaç günden birkaç yıla kadar uzayabilir.
Çerez seçenekleri neler?
Web siteleri, cihazınıza küçük dosyalar olan çerezler yerleştirerek çalışır. “Temel çerezler” sitenin düzgün işlemesi için zorunludur ve genellikle kapatılamaz; aksi halde alışveriş sepeti, oturum açma gibi işlevler bozulabilir. Bunun dışında kalan çerezler ise kullanıcı tercihine bağlıdır ve site deneyimini kişiselleştirmeyi amaçlar.
Temel olmayan çerezler işlevsel, analitik ve reklam amaçlı olarak üçe ayrılır. İşlevsel çerezler dil ve bölge gibi tercihleri hatırlarken, analitik çerezler sitenin nasıl kullanıldığını ölçer. Reklam çerezleri ise kullanıcı davranışlarını izleyerek kişiselleştirilmiş reklamlar sunar ve çoğu zaman üçüncü taraflar aracılığıyla farklı siteler ve cihazlar arasında veri paylaşımına yol açar.
Çerezler kabul edilmeli mi?
Son karar kullanıcıya aittir. “Tümünü kabul et” seçeneği işaretlendiğinde, site yalnızca zorunlu çerezleri değil, reklam ve izleme amaçlı tüm çerezleri de aktif hâle getirir. Bu durumda sayfa tüm işlevleriyle çalışır; reklamlar ilgi alanlarına göre şekillenir, üçüncü taraf hizmetler devreye girer.
“Tümünü reddet” seçeneği ise temel işlevler dışındaki çerezlerin kullanılmaması anlamına gelir. Siteye erişim sürer ancak kişiselleştirilmiş içerikler ve bazı ek hizmetler devre dışı kalır. Bu tercih genellikle bir onay çereziyle 6 ila 12 ay saklanır ve kullanıcı isterse site içindeki “çerez ayarları” bölümünden kararını dilediği zaman değiştirebilir.
Gizlilikle bağlantılı mı?
Çerez uyarılarının bu denli yaygınlaşmasının temel nedeni, 2018’de yürürlüğe giren Avrupa Birliği Genel Veri Koruma Tüzüğü’dür (GDPR). Bu düzenleme, kişisel verilerin dijital ortamda toplanması ve kullanılmasına sıkı kurallar getirerek kullanıcıların veri üzerindeki kontrolünü güçlendirmeyi amaçlar.
GDPR kapsamında, kullanıcıyı tanımlayabilen çerezler kişisel veri sayılır. Bu nedenle zorunlu çerezler dışındakiler için açık rıza alınması, hangi verilerin toplandığının şeffaf biçimde açıklanması ve verilen onayın kayda geçirilmesi zorunludur. Ayrıca kullanıcı, bazı çerezleri reddetse bile hizmetten yararlanabilmeli ve verdiği izni dilediği an geri çekebilmelidir. Avrupa dışındaki birçok internet sitesi de küresel kullanıcı kitlesi nedeniyle bu kuralları fiilen uygulamayı tercih eder.
"Bilinçli onay" kavramı yok.
Sürekli karşılaşılan çerez uyarıları, kullanıcılar üzerinde zamanla “rıza yorgunluğu” yaratıyor. Bu durum, çoğu kişinin içeriği okumadan “tümünü kabul et” seçeneğine yönelmesine neden oluyor ve böylece GDPR’ın temel dayanaklarından biri olan “bilinçli onay” fiilen anlamını yitiriyor. Kullanıcı, neyi kabul ettiğini tam olarak bilmeden veri paylaşımına onay vermiş oluyor.
Bu soruna alternatif olarak geliştirilen Küresel Gizlilik Kontrolü (Global Privacy Control – GPC), gizlilik tercihlerini site site değil, doğrudan tarayıcı üzerinden iletmeyi amaçlıyor. Henüz tüm tarayıcılarda yaygın olmasa da bazı tarayıcılar ve eklentiler GPC’yi destekliyor. Öte yandan, daha önce istemeden kabul edilen çerezler tarayıcı ayarlarından silinerek gizlilik tercihleri sıfırlanabiliyor; ancak bunun mevcut oturumların kapanmasına yol açabileceği unutulmamalı.
Keşfet ile ziyaret ettiğin tüm kategorileri tek akışta gör!
Test
Gündem
Magazin
Video
Yılbaşı Tatili 4 Güne Çıktı, 750 Bin Tatilci Yollara Düşecek
Yorum Yazın