İran ile 5+1 Anlaştı... Peki Anlaşmada Neler Var?

Viyana’da İran ile 5+1 ülkeleri arasında 17 gündür sürmekte olan nükleer müzakerelerde, defalarca basına yansıyan ‘sona yaklaşıldı’ haberleri nihayet gerçeği yansıtmaya başladı.  İran ve AB'li diplomatlar, 5+1 ülkeleri ile İran arasındaki nükleer müzakerelerde anlaşmaya varıldığını açıkladı.

Reuters haber ajansına göre Viyana'da konuşan Zarif 'Bunun tarihi bir an olduğuna inanıyorum. Kimse için mükemmel olmayan bir anlaşmaya varmaktayız. Başardığımız şey bu ve bu hepimiz için çok önemli bir başarı' diye konuştu.

İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ilk açıklamayı Twitter hesabından yaptı ve 'Şu anda İran ve Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı önceki tüm konuları tamamen çözme amacıyla işbirliğini hızlandırmaya karar verdi' diye yazdı.

İlerleyen saatlerde yaptığı açıklamasında 'Biz sadaka istemedik. Adil ve tüm tarafların kazanacağı müzakereler istedik.' diyen Ruhani anlaşmanın tehditler savurmaktan kaçınarak ve İran ile dünya güçleri arasında karşılıklı saygı tesis edilerek başarıldığını vurguladı.

Ülkesinin dört şey amaçladığını söyleyen Ruhani bunları, 'Nükleer faaliyetlerin devamı, anlamsız ambargoların kaldırılması, yasadışı olduğuna inandığımız BM ambargolarının kalkması ve BM Güvenlik Konseyi'nin İran'ın nükleer programıyla ilgili kararlarına son verilmesi' diye sıraladı.

Ruhani anlaşmayla tüm bu amaçlara ulaşıldığını söyledi.

İran cumhurbaşkanı ayrıca anlaşmanın yürürlüğe girdiği gün tüm mali ve bankacılık ambargolarının kalkacağını vurguladı.

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'dan da ilk açıklama geldi. Netanyahu anlaşmayı 'tarihsel' bir hata olarak nitelendirerek, şunları söyledi:

'İran kesinlikle nükleer silahlara doğru bir yol izleyecek. İran'ın oraya varmasına engel olması gereken kısıtlamaların çoğu kaldırılacak.'

Hollanda dışişleri bakanı ile Kudüs'teki görüşmesi öncesi konuşan Netanyahu 'İran yüzlerce milyar dolarlık büyük ödül, zengin bir maden yatağı kazandı ve bu onun bölgedeki ve dünyadaki saldırganlığını ve terörünü sürdürmesini sağlayacak. Bu tarihsel boyutları olan kötü bir hata' dedi.

Anlaşmada neler var?

İran'a BMGK, AB ve ABD çeşitli yaptırımlar uyguluyor. 12 yıllık sürecin ardından İsviçre'nin Lozan kentinde 2 Nisan'da ana hatlarıyla bir uzlaşma çerçevesi belirlendi.

Anlaşmaya göre Birleşmiş Milletler müfettişleri, haklı gerekçeler gösterme koşuluyla İran'da askeri tesislere girebilecek. İran anlaşma koşullarını 65 gün içinde yerine getirmezse, yaptırımlar yeniden yürürlüğe girecek.

Anlaşmayla birlikte BMGK'nın uyguladığı ticari yaptırımlar ile nükleer enerji alanında faaliyet gösteren özel ve tüzel kişilerin seyahat yasağı kalkacak. ABD ve AB'nin yaptırımlarının kaldırılmasının yolu, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) olumlu raporundan sonra açılacak. 

Ortak Kapsamlı Eylem Planı (JCPOA) olarak adlandırılan koşullara göre İran, gelecek 10 yıl boyunca nükleer AR-GE çalışmalarına devam edebilecek ancak 15 yıl boyunca elindeki uranyumu kritik seviye olan yüzde 3,67'nin üzerinde zenginleştiremeyecek.

Çalışır durumdaki santrifüj sayısı 10 yıllığına üçte iki oranında azalarak 6 bin civarına inecek ancak bunların sadece 5 bini zenginleştirme işleminde kullanılabilecek.

Zenginleştirme işleminde sadece düşük verimli eski nesil santrifüjleri kullanılacak. Santrifüjlerle ilgili araştırmalar da denetime tabi tutulacak.

İran gelecek 15 yıl süresince yeni uranyum zenginleştirme tesisi ya da ağır su reaktörü inşa edemeyecek. Süreci UAEA denetleyecek.

İran 10 bin kilogram olan zenginleştirilmiş uranyum stokunu 300 kilograma indirerek 15 yıl süreyle bu miktarda tutacak.

Fordo nükleer tesisinde 15 yıl süreyle santrifüj ve fisil madde bulunduramayacak olan İran bilimsel deney yapabilecek. Arak ağır su reaktörü UAEA denetçileri nezaretinde hafif su reaktörüne çevrilecek.

BBC Türkçe, Al Jazeera ve Sputnik News