Mahfi Eğilmez Yazdı: Enflasyon Nedir? Hayat Pahalılığıyla Fiyat Artışı Farklı mı? Türkiye'de Hayat Pahalı mı?
Türkiye'de son yıllarda artışa, son bir yıldır da tırmanışa geçen bir enflasyon sorunu olduğu kesin. Enflasyon neydi? Kesinlikle 'emek' değildi, hatta emekçiyi sıkıntıya sokuyordu. Merkez Bankası, terimler sözlüğünde enflasyon, 'Fiyatlar genel seviyesindeki sürekli artış eğilimidir' olarak tanımlanıyor ki öyle. Peki hayat pahalılığı ya da fiyat artışı nedir? Hayat pahalı olup enflasyon düşük olur mu? Fiyat artışları sürerken, enflasyon da artar mı? Kafamızdaki deli soruları ünlü ekonomist Mahfi Eğilmez yanıtlıyor. Ancak önce Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın aylar önce yaptığı açıklamayı da hatırlayalım. Erdoğan, haziran ayı başında 'Bizim ülkemizde teknik anlamda enflasyon değil fiili bir hayat pahalılığı sorunu vardır' demişti. O zaman da kafamız karışmıştı. Şimdi aydınlanma zamanı👇
Kaynak: Kendime Yazılar
Dr. Mahfi Eğilmez, alım gücünün düştüğü bu günlerde hayat pahalılığı ile enflasyonun farkını açıklıyor.
Eğilmez, günlük konuşmalardaki enflasyon, fiyat artışı ve hayat pahalılığı olarak üç farklı söylemi ele alırken, aynı olmadıklarını vurguluyor. Enflasyonda TCMB ile aynı tanımlamayı yaparken, iki önemli noktanın altını çiziyor:
Seçilmiş mal ve hizmetlerin ağırlıklarına göre toplandığı bir sepetin toplam değeri yani fiyatlar genel düzeyi.
Fiyatlar genel düzeyinin yani bu sepetin toplam değerinin sürekli artış göstermesi.
Enflasyon ölçümünde aile bütçesine göre seçilmiş 400 mal ve hizmetin oluşturduğu sepetin, başlangıç olarak 100 endeks değeriyle sonraki aylarda hem genel hem de süreklilik gösterdiği için artmasının öne çıktığını belirtiyor.
Fiyat artışı ise bir mal ya da hizmet sepetinin bir kerelik artması olarak görülüyor.
Örnek olarak elma seçiminden yola çıkılarak, kilosu 5 TL’den 6 TL’ye çıkan fiyat, bir sonraki ay 7 TL’ye çıkarken, sadece bir mal üzerinden oluşan duruma enflasyon değil fiyat artışı deniliyor.
Enflasyonun ölçüldüğü sepette de yükseliş bir kere olduğunda enflasyon değil fiyat artışı oluyor.
Hayat pahalılığıysa yine farklı bir durum olurken, işin içine burada gelir giriyor.
Enflasyonun gelir artışından daha hızlı yükselmesi hayat pahalılığı anlamına geliyor. Yani yıllık enflasyon yüzde 80, çalışanların ücretleri yüzde 50 artarsa satın alma gücü 30 puan erirken, hayat pahalılığı görülüyor. Şayet gelirler de yüzde 80 oranında artarsa enflasyon var hayat pahalılığı yok denilebiliyor.
Hayat pahalılığında kestirmeden gidildiğinde, yıllık kişi başına düşen gelirde (cari fiyatlarla GSYH / Ülke nüfusu) artışın yıllık enflasyonla karşılaştırılmasını formülde görmek isterseniz:
Hayat Pahalılığı Oranı =
(Yıllık Kişi Başına Gelir Artış Oranı - Yılsonu Enflasyon Oranı)
Formül üzerinde gidilirse, Türkiye’de hayat pahalılığı 2021 yılı için enflasyon oranında TÜİK ve ENAG verilerine göre iki farklı tablo çiziyor.
2021 yılında hayat pahalılığı TÜİK enflasyon verisiyle Türkiye’de ortalama kişi başına gelir enflasyondan daha fazla artmış. TÜİK verisine göre satın alma gücü kaybı yaşanmamış oluyor.
ENAG verisindeyse Türkiye’de hayat pahalılığının yüzde 43 olduğu görülüyor. Gelirler artsa da enflasyon karşısında yüzde 43 oranında alım gücü erimiş oluyor.
Kişi başına düşen gelir ortalama bir veri olduğundan, üzerinde kazanan ya da artış alan olduğu gibi altında kalanlar da var doğal olarak.
Haliyle bir kesim için enflasyon ve hayat pahalılığı görülürken, bir kesim de enflasyonla yaşarken, hayat onlar için pahalılaşmaya biliyor.
Yorum Yazın