Part Time Çalışan Gençlere Prim Şoku
Okul harçlığı için 1 Ocak 2012- 18 Nisan 2014 arasında ayın bir bölümünde çalışan 18 yaşından küçükler ya da 25 yaşından küçük üniversite öğrencilerine ayın geri kalanı için de GSS prim borcu çıkarılıyor. 2014’te part time çalışanların prim zorunluluğu kalktığı için borç çıkmıyor ancak öncesi kötü sürprizlere neden oluyor.
Habertürk gazetesinden Tahsin Akça ve Ahmet Kıvanç’ın haberine göre üniversiteden mezun olan veya üniversiteyi kazanamayan lise mezunu gençlerin korkulu rüyası haline gelen genel sağlık sigortasında (GSS) büyük bir haksızlık yaşanıyor. Yasaya göre 18 yaşından küçük çocuklar ile 25 yaşından küçük üniversite öğrencileri için GSS primi ödenmesi gerekmiyor. Ancak, 1 Ocak 2012 tarihi ile 18 Nisan 2014 tarihleri arasında, ailesine yük olmamak amacıyla harçlıklarını çıkarmak için ayda birkaç gün çalışan gençlerden, çalışmadıkları günler için de GSS primi ödemeleri isteniyor. Bu yükümlülük 18 Nisan 2014 tarihinde kaldırıldığı için, şu anda part time çalışan gençlerin ise prim ödeme zorunluluğu bulunmuyor. 1 Ocak 2012 tarihi ile 18 Nisan 2014 tarihi arasında part time çalışan gençlerin borçtan kurtarılması için düzenleme yapılması gerekiyor.
Okul harçlığını çıkarmak için fast food zincirlerinde, market ve mağazalarda hafta sonları ya da haftanın belli günleri çalışan gençler tam anlamıyla mevzuat mağduriyeti yaşıyorlar. 5510 sayılı yasaya göre, 18 yaşından küçük çocuklar anne babaları üzerinden sağlık hizmeti aldıkları için bunlar adına GSS primi ödenmesi gerekmiyor. Lise öğrenimi görenler 20 yaşını, lisans, yüksek lisans veya doktora öğrencileri ise 25 yaşına girinceye kadar aileleri üzerinden sağlık hizmeti alıyorlar. Dolayısıyla üniversitede okuyan bir öğrenci için 25 yaşına kadar GSS primi ödeme yükümlülüğü söz konusu değil.
YANLIŞTAN DÖNÜLDÜ AMA ESKİLER NE OLACAK?
5510 sayılı yasa, ayda 30 günden az süreyle, yani kısmi süreli çalışanların, eksik günler için genel sağlık sigortası primi ödemelerini öngörüyor. Bu nedenle, genel sağlık sigortası 1 Ocak 2012 tarihinde yürürlüğe girerken, “Genel Sağlık Sigortası İşlemleri Yönetmeliği”ne bir hüküm konuldu. Normalde GSS primi ödemek zorunda olmayan söz konusu gençler eğer harçlıklarını kazanmak için kısmi süreli çalışırlarsa o ayın çalışmadıkları günleri için GSS primi ödemeleri öngörüldü.
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) bu haksızlığı fark etti ve 18 Nisan 2014 tarihinde yürürlüğe giren “Genel Sağlık Sigortası Tescil, Prim ve Müstehaklık İşlemleri Yönetmeliği” ile düzeltti. Artık, öğrenimleri devam eden 25 yaşın altındaki gençler part time çalıştıklarında eksik günler için GSS primi ödemek zorunda değiller.
KAYIT DIŞI ÇALIŞANA BORÇ ÇIKARILMIYOR
Ancak, Genel Sağlık Sigortası uygulamasının başladığı 1 Ocak 2012 tarihinden yeni yönetmeliğin yürürlüğe girdiği 18 Nisan 2014 tarihine kadar olan sürede kısmi süreli olarak çalışan gençler, eksik günlere ilişkin prim borçlarıyla karşı karşıya kalıyorlar.
Örneğin üniversitede okuyan bir öğrenci 2014 yılında şubat ayında 18 gün, mart ayında 15 gün, nisan ayında ise 10 gün kısmi süreli olarak sigortalı çalıştı diyelim. Bu öğrenciden, çalışmadıkları günler için şubat ayında 12 gün (her ne kadar şubat ayı 28 gün çekiyorsa da 30 güne tamamlamak gerekiyor), mart ayında 15 gün için GSS primi ödemesi isteniyor. 18 Nisan’da yönetmelik değiştiği için yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihe kadar olan 8 günlük eksik prime karşılık da aynı şekilde borç çıkartılıyor.
Part time çalışmış olan gençlere borç uygulaması sigortalı olarak çalışanlar için söz konusu. Eğer 1 Ocak 2012 tarihi ile 18 Nisan 2014 tarihleri arasında sigortasız çalışmışlarsa onlara borç çıkartılmıyor. Bu uygulama dolayısıyla sigortalı çalışanlar bir anlamda cezalandırılmış oluyor.
İSTEĞE BAĞLI SİGORTA DAHA AVANTAJLI
Aile içinde kişi başına gelir 2.547 liranın üzerinde olanların gelir testine girmesine gerek yok. Çünkü bunlar gelir testine girseler de girmeseler de tavandan prim öder. Ancak, bunlar için de daha avantajlı bir yol bulunuyor. Bu durumdaki kişiler eğer isteğe bağlı sigorta yaptırırlarsa sadece 102 lira daha fazla ödeyerek prim günlerini emekliliklerine saydırabilecekler.
GELİR TESTİ İÇİN SON 40 GÜN
Genel sağlık sigortası 1 Ocak 2012 tarihinde yürürlüğe girdi ancak sistem hâlâ tam olarak anlaşılamadı. Vatandaşlar GSS’nin tercihlerine bağlı olduğunu sanıyorlar. Oysa, sigortalı ya da emekli olmayan ve anne ya da babası üzerinden sağlık hizmeti alma hakkı bulunmayan herkes GSS için prim ödemek zorunda. Ödeme gücü olmadığını gelir testi ile kanıtlayanların primlerini ise devlet ödüyor. Fakat okulunu bitirmiş ama henüz bir işe giremeyip anne babasının verdiği harçlıkla hayatını sürdüren genç erkekler, 30 yaşına da gelmiş olsalar anne babalarının gelirleri dikkate alınarak prim ödemek zorunda kalıyorlar.
Çoğu bu durumdaki gençlerden oluşan 5 milyon dolayında kişi borçlu olduklarını hâlâ bilmiyor. Üstelik her birinin borçları binlerce liraya ulaşıyor. Geçen yıl çıkarılan torba yasayla GSS prim borcu bulunanlara gelir testi yaptırmaları için 6 aylık süre tanındı. Daha sonra bu süre Bakanlar Kurulu kararıyla 6 ay uzatıldı. Altı aylık süre de 30 Eylül 2015 tarihinde dolacak.
PRİM BORCU BULUNANLAR SAĞLIK HİZMETİ ALAMAZ
Bakanlar Kurulu’nun süreyi bir daha uzatma yetkisi bulunmuyor. Önümüzdeki 40 günlük süre içerisinde gelir testi için başvuru yapmayanlar yasanın getirdiği indirim hakkından yararlanamayacaklar. Borçlarını ödemedikçe de sağlık hizmeti alamayacaklar. Yasanın öngördüğü süre içerisinde gelir testi yaptırmayanlar, tavandan prim ödemek zorundalar. 1 Ocak 2012 tarihinde yürürlüğe giren GSS için gelir testi yaptırmamış olanlara, şu an itibarıyla aylık 305.6 lira prim borcu çıkartılıyor. Üstelik bu borç, GSS yükümlülüğü hangi tarihte doğmuşsa o tarihten bu yana tavandan birikiyor. Örneğin, 1 Temmuz 2013 tarihinde 25 yaşına giren üniversite öğrencisi ya da mezun olmuş bir genç gelir testini yaptırmadığı için aile içinde kişi başına gelirin asgari ücretin iki katından fazla olduğu kabul ediliyor ve bugün için aylık 305.6 liradan prim borçlusu durumuna düşüyor.
Oysa, 30 Eylül 2015 tarihine kadar gelir testi yaptıranlar, hane içinde kişi başına gelir düşük çıkarsa prim borçları da geçmişe doğru indiriliyor.
OKUL BİTİNCE GELİR TESTİ YAPTIRMAYAN ÖĞRENCİLER PRİMİ TAVANDAN ÖDER
18 yaş altındaki çocuklara tanınan GSS priminden muafiyet her ne kadar lise öğrencileri için 20 yaş, üniversite öğrencileri için de 25 yaş olarak uygulanıyorsa da mezun oldukları tarihten itibaren yükümlülükleri başlıyor.
Üniversiteden mezun olan öğrenciler 25 yaşından küçük olsalar da 30 gün içerisinde GSS için başvuru yapmak zorundalar. Lise mezunları için bu süre 120 gün olarak uygulanıyor. Liseden mezun olup aynı yıl içerisinde üniversiteyi kazananların, üniversite bitinceye kadar ya da 25 yaşına girinceye kadar bir şey yapmaları gerekmiyor.
Gelir testi yaptırılmadığı takdirde SGK aylık 305.6 lira üzerinden prim borcu çıkarmaya başlıyor.
KIZ ÇOCUKLARININ DURUMU DAHA FARKLI
GSS yükümlülüğü açısından kız çocukları ikiye ayrılıyor. Anne veya babası üzerinden 1 Ekim 2008’den önce bakmakla yükümlü durumunda olan kız çocukları için evlenmedikleri sürece GSS primi ödeme yükümlülüğü bulunmuyor. Ancak, 2008’den önce bakılmakla yükümlü olmayan kız çocuklar, erkek çocuklar gibi GSS primi ödemek zorundalar. 1 Ekim 2008 tarihinden sonra doğan kız çocukları da ileride 18 yaşına geldiklerinde erkeklerle aynı hükümlere tabi olacaklar.
