Sarı-Kırmızı-Mavi! Renklerin İsimlerinin Nereden Geldiğini Biliyor muydunuz?

Bu zamana kadar araştırmak aklınıza gelmemiş olabilir. Öğrendiğimiz ilk bilgiler olan renklerim isimlerinin nereden geldiğine gelin birlikte bakalım.Arapça Ma'i kelimesinden türemiştir. 'Ma' Arapçada su anlamına gelmektedir. Ma'i ise suya ait, sudan gelen demektir. Kâşgarlı Mahmud'un Divân-ı Lügati't-Türk adlı yapıtında çaqır (çakır) ve gök (kök) sözcükleri mavi anlamında kullanılır. Bu sözcükler günümüzde de yine mavinin tonlarını ifade etmek için kullanılabilmektedir.Bordo kelimesi, Fransa'nın bir şehri olan 'Bordeaux'den dilimize geçmiştir. Burada üretilen şarabın renginden ötürü kullanılmaya başlanan bir sözcüktür.Dilimize, Farsçada koyu mavi renkli bir taşın adı olan 'lâciverd' sözcüğünden geçmiştir. Eski Farsçada 'lâjverd', Sanskritçede de aynı anlama gelen 'rācāvarta' sözcüğünden alıntıdır. 'rācā= kral' ve ' varta= ayın, rızk, pay' sözcüklerinin bileşimidir.Kırmızı Kırmızı, dilimize Arapçadan geçme bir sözcük olup, 'Kırmız' adı verilen bir böcek türünden türediği düşünülmektedir. Günümüzde koşnil olarak da bilinen bu böcek, kırmızı renkte bir boya vermektedir. Kızıl sözcüğü ise Eski Türkçede kızmak (çok fazla ısınarak kızıl renge bürünmek) eyleminden türemiştir. Yine kırmızı anlamında kullanılan 'al' kelimesi ise Türkçe bir sözcüktür; kutsallık ve yücelikle ilişkilendirilen anlamları da vardır.Sarı kelimesine yazılı olarak rastlanan en eski kaynak Orhun kitabeleridir. Burada 'sarı renk' anlamındaki 'sarığ' olarak geçen kelime, altın sözcüğünü niteleyen bir sıfat olarak kullanılmıştır.Arapça “beyaz” kelimesi “süt” anlamındadır. Arapçada 'byd' kökünden gelen 'bayad' sözcüğünden türemedir. 'Beyazlık, beyaz olma' anlamlarına gelir. Arapçada aynı kökten türeyen bayda kelimesi ise 'yumurta' anlamına gelir. Ak kelimesi ise Türkçe bir sözcük olup, Türk mitolojisinde önemli bir yeri vardır. Adalet, doğruluk, temizlik ve cennetle ilişkilendirilen anlamlara sahiptir.Farsça bir sözcük olup, kara anlamına 'siyâ'dan gelmektedir. Bu sözcüğün de yine Sanskritçede 'koyu renk, esmer' anlamlarına gelen syama kelimesinden evrildiği düşünülmektedir.Fransızcadaki 'beige' kelimesinden gelmiştir. Bu ismi koyun yününün renginden almıştır.Yeşil kelimesi Türkçe bir sözcük olup, 'taze ve diri' anlamlarına gelen yaş kelimesinden türemiştir. 'Taze bitki rengi' anlamına gelen yaşıl sözcüğü, daha sonra değişerek yeşil olmuştur.Mor kelimesinin kökeni için iki ayrı teori vardır. Birincisi, Farsçada 'demir pası' anlamına gelen 'mur' sözcüğünden dilimize geçmiş olduğudur. İkincisi ise Ermenicede 'böğürtlen veya karadut' anlamına gelen 'morm' kelimesinden türemiş olmasıdır.Farsça 'toprak' anlamına gelen 'χāk' sözcüğünden türetilmiş olup 'toprak rengi' anlamına gelen 'χākī' sözcüğünden alıntıdır.Farsçada 'pamuk' ve 'pamuk çiçeği' anlamına gelen 'penbe' ünsüz benzeşmesiyle (n-m değişimi) 'pembe' biçimini almıştır.Fransızca 'açık kül rengi' anlamındaki 'gris'ten Türkçeye girmiştir. Fransızca sözcük Germence aynı anlama gelen yazılı örneği bulunmayan *grîs biçiminden evrilmiştir.Rengin ismi, Türkiye'den ithal edilen mavi renkli bir süs taşının zamanla 'Türk taşı' olarak anılmasından gelmektedir. Fransızca turquoise 'Türk taşı' anlamına gelir ve Fransızca söyleniş biçimi bu taşa ismini vermiştir.Farsça 'gahvai reng'ten dilimize girmiştir. Bu isim kullanılmadan önce yine 'fındık kabuğu rengi' anlamına gelen Farsça 'fındıki' kelimesi kullanılmıştır.Eski Türkçede kahverengi anlamında kullanılan sözcük ise 'konur' (kongur)dur. Bu sözcüğün anlamı kaynaklarda 'yanık al, yağızımsı al' diye verilmektedir. Açık kahverengi saçlar için kullandığımız 'kumral' da bu sözcükle 'al'ın bileşiminden (konural) 'kumral' olmuştur.Günümüzde 'alageyik, alabalık' örneklerinde gördüğümüz ve 'rengarenk' anlamındaki 'ala' sözcüğü Türkçede kahverengi anlamında kullanılmıştır. 'Ela'nın kaynağı da bu sözcüktür.Kaynaklar1 2 3