'Soma'daki Maden Kazasının Nedeni Yetki Çatışması ve Yetki Boşluğu'

Soma Maden Kazalarını Araştırma Komisyonu Başkanı Ali Rıza Alaboyun, Soma'da 600 milyon ton çıkarılabilir kömür bulunduğunu, Türkiye'nin bundan vazgeçmesinin düşünülemeyeceğini söyledi. Alaboyun, Soma'da yaşanan maden kazasının yetki çatışması ve yetki boşluğundan kaynaklandığını da vurguladı.

Manisa'nın Soma ilçesinde 301 işçinin hayatını kaybettiği başta 13 Mayıs 2014 tarihinde olmak üzere meydana gelen maden kazalarının araştırılarak; bu sektörde alınması gereken iş sağlığı ve iş güvenliği tedbirlerinin belirlenmesi amacıyla kurulan Meclis Araştırması Komisyonu çalışmalarını tamamlayarak raporunu hazırladı. Komisyon Meclis'te 17 toplantı gerçekleştirdi. Komisyon, 3’ü kazanın olduğu Soma olmak üzere 4 inceleme çalışmasında bulundu. Raporun yazım süreci yaklaşık 60 gün sürdü. Rapor 8 Aralık'ta Meclis Başkanlığı'na sunulacak.

4 Aralık Dünya Madenciler Günü'nde Soma Maden Kazalarını Araştırma Komisyonu Başkanı Ali Rıza Alaboyun, yaklaşık 6 aydır sahada ve komisyonda çok yoğun bir emek ve çalışma süreci sonunda hazırlanan rapor çalışmaları hakkında basın toplantısı düzenledi. Başkan Alaboyun, maden kazasına yol açan etkenler ve oluş nedenleri ile ilgili ilk defa hazırlanan simülasyon sunumu yaptı.

Soma kazasını araştırmanın diğer konularını araştırmadan çok farklı olduğuna dikkat çeken Alaboyun, çok kapsamlı bir kazayı araştırdıklarını kaydetti. Kazanın üzerinden 7 ay geçmesine rağmen üniversitelerde kazanın nasıl olduğuna dair bir araştırma yapılamadığını dile getiren Alaboyun, kendilerinin ilk defa böyle bir çalışma yaptığını söyledi.

Ödenek eksikliği, alt yapı eksikliği, süre eksikliği olmasaydı daha detaylı güzel bir raporun çıkacağını belirten Alaboyun, kazanın doğrudan tanığı 44 işçinin dinlendiğini, Kaza nedeni ile tutuklu olan 8 kişi ile görüşüldüğünü kaydetti. Raporda 301 işçinin isimlerinin de yer aldığını ifade eden Alaboyun, bin 200 sayfayı geçeceğini söyledi.

Soma'da, 600 milyon ton çıkarılabilir bir kömür bulunduğunu dile getiren Alaboyun, çok kıymetli bir kömür olduğunu ve Türkiye'nin bundan vazgeçmesinin düşünülemeyeceğini vurguladı. Kazanın meydana geldiği galerinin genel olarak sağ tarafında yani A panosu tarafında tavanda ve yan cidarda büyük boşluklar, sol tarafında yani haritaya göre C panosu tarafında ise akmalar mevcut olduğunu dile getiren Alaboyun, kazanın oluş şekliyle ilgili bir kanaatleri olduğunu ifade etti.

Alaboyun, eksiklikleri şöyle sıraladı:

Madencilik Sektörüne yön verecek kalıcı ve günün koşullarına uygun bir madencilik politikasının oluşturulamaması

Türk Madenciliğinin gelişmesini/İnovasyonu/ sağlayacak bilimsel araştırma kapasitesi eksikliği

Havza madenciliği gibi sektöre bütüncül yaklaşım eksikliği

İşyeri İSG Organizasyonu Tarafından Yapılan Denetimden Kaynaklanan Sorunlar

Kamuda görev ve yetki dağılımından kaynaklı denetim sorunları

Can ve Mal Güvenliği Bakımından İşletme Projesi İnceleme ve Projeye Uygun Faaliyetler Yürütülüp Yürütülmediğinin Denetimi

Mevzuattaki Eksiklikler/boşluklar

Denetim Elemanı Kadrosu Olmaması

Denetim Yapan Personelin «denetim nosyonu» eğitiminin bulunmaması

Maden işletmesi faaliyete başladıktan sonra faaliyetlerin İSG yönünden denetimi

Mevzuattaki Eksiklikler

Teftiş Sürelerinin Yetersizliği

İfade Alımında Yaşanan Sorunlar

Aldatmaya Yönelik Faaliyetler

Ulaşım vb. Sorunlar

İşverenin; üretim zorlaması, yatırımlardan kaçınma

İşverenin; İSG tedbirlerine önem vermemesi

Üretim Yöntemi, Ocak Tasarımı ve İşletmecilikten Kaynaklanan Sorunlar

Risk Değerlendirme ve Yönetim Sisteminin Yetersiz Olması

6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve İlgili Mevzuattan Kaynaklanan Sorunlar

3213 sayılı Maden Kanunu ve İlgili Mevzuattan Kaynaklanan Sorunlar

Eğitimsizlik

Rodövans ve hizmet alımında mevzuat boşluğu

Taşeron uygulaması

Mevzuat eksiklikleri

Eğitimsizlik, İSG kültürünün olmaması vb.

Madenciliği bilmeyen arama kurtarma ekiplerinden kaynaklı sorunlar

Erken uyarı sistemi sorunu

Yeraltında bilgisiz ve yetersiz kişilerin olmasından dolayı oluşan kaos ve hayati risk

Geri hizmetlerin eksiklik sorunu

Alaboyun, benzer kazaların olmaması için şu önerileri yaptı.

Maden Bakanlığı Kurulması

Kömüre yönelik, ayrı Kömür İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu çıkarılması

İSG için, Maden Sektörüne Yönelik ayrı Teşvik Mekanizması

Maden Kanununda Düzenleme;

Ruhsatlandırma Şartları

Projelendirme ve Planlama

Çevre konusunda duyarlı, sürdürebilir madencilik politikası oluşturulması,

Hammadde arz güvenliğinin sağlanması,

Denetimin tek elde toplanması için Maden Bakanlığı kurulması gerekmektedir.

Kurulacak olan yeni Bakanlık, bir yandan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın iş yükünü hafifletirken diğer yandan madencilik sektöründeki çalışma hayatının daha düzenli işlemesi için, gerekli yasal alt yapıyı oluşturacaktır.

Kömür, genel maden kanunu dışında özel bir kanunla ele alınmıştır.

Kanun, yönetmelik ve klavuzları ile detaylandırılmıştır.

Kanun ve mevzuatlar, karşılaşılan iş kazası ve meslek hastalığı gibi durum, olaylar ile teknolojik ilerlemeler dikkate alınarak, oluşturulan komitelerle her yıl güncellenmektedir

Kömür madenciliğinde üretim ile iş sağlığı güvenliği kültürü oluşmasında önemli bir adım atılmış olacaktır.

İş sağlığı ve güvenliği açısından akredite kuruluşların (ekipman, işyeri ölçümleri, laboratuvar) teşviki

Yer altı kömür madenciliği ekipmanları ve teçhizatlarının üretiminin teşviki,

Havza madenciliği ve modern teknoloji kullanımının teşvik edilmesi,

Metan drenajının yasal zorunluluk haline getirilip teşvik edilmesi,

Yeraltı kömür madenciliğinde ana galerilerde modern tahkimat sistemlerinin teşvik edilmesi,

Mevcut yeraltı maden işletmelerinde kantitatif risklilik ve sürdürülebilirlik değerlendirmesi yapılması,

Mevcut Durumun Devam Etmesi Halinde:

- Maden işletmelerinin faaliyetlerinde iş sağlığı ve güvenliği denetimleri İş Teftiş Kurulu Başkanlığı’nın mevcut yapısı içerisinde yapılmalıdır.

- Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı bünyesinde “Maden işletme projelerinin incelendiği, onaylandığı”, uzman personelin bulunduğu ayrı birim oluşturulmalıdır.

- Bu birim, Proje hazırlama ve değerlendirmede, İş Teftiş Kurulu Başkanlığı ile koordinasyon sağlamalı, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı olarak Madenlerde İSG mevzuatının ilgili maddelerini kullanmalıdır.

- Kurumlar arası koordinasyonu sağlayan portal aracılığı ile bilgi akışı sağlanmalıdır.

İSG Mevzuatından Kaynaklanan ve Öncelikli Olarak Yapılması Gerekenlerden bazıları;

- Seri havalandırmanın yasak olduğunun açıkça belirtilmesi,

- Yanmaya direnci yüksek olan malzemelerin (konveyör bant, kablo, vantüp, ana galerilerde tahkimat vb.) kullanılması

- Bekleme barajları ile eski imalat ve terk edilen yerlerin barajlanması ve izlenmesi konusunda detaylar mevzuatta düzenlenmesi

Tasman ilerlemelerin haritalara düzenli olarak işlenmesi ve tasmanlarda periyodik olarak gaz ölçümlerinin yapılmasının zorunlu olması

- Tahlisiye istasyonu ve tahlisiye ekibine yönelik eğitim sistemi

- İdari para cezalarının caydırıcı şekilde belirlenmesi ve uygulanması

- Maden işyerlerinde durdurma hükmüne uymayanların hapis cezası ile cezalandırılması

İşyerlerine; iş kazası, yangın, meslek hastalığı konularında zorunlu sigorta sistemi

İSG Uzmanı, İşyeri Hekimi ve Teknik Nezaretçilerin çalışma şartları ve ücret sistemi

Çalışanlara Hayat Sigortası

Sendikaların İSG Uygulamaları konularında düzenleme yapılması

Sertifikalı maden işçisi yetiştirme

İşçilerin sosyal haklarının iyileştirilmesi

İSG ile ilgili Alt Yapı Eksikliklerinin giderilmesi

Maden işyerlerinde meydana gelen kazalar afet değil, acil durum olarak değerlendirilmeli,

- Detaylı standartları olan, yer altı kömür ve diğer madenler için ayrı bir arama kurtarma Kanunu çıkarılmalı,

- Merkezi bir «Madenlerde Arama Kurtarma» birimi ve bunların havzalarda alt birimler kurulmalı,

- İşyerlerinin kendi arama kurtarma merkezleri olmalı,

Eynez Yeraltı Kömür Ocağında üç defa çalışma ziyaretinde bulunulmuş, olay mahallinde tespitler yapılmış, fotoğraf ve video çekimleri gerçekleştirilmiş,

- Ancak Komisyonunun Anayasadan kaynaklanan yetkisi çerçevesinde, aşağıda ayrıntılı olarak sayılan, bilimsel çalışmalar yapılamamıştır.

Bu bilimsel çalışmayı gerekli kılan en önemli neden, Soma’da yaşanan kazayı oluşturan koşulların diğer ocaklarda da mevcut olmasıdır.

Yangın olan bölgenin yapısının, yer radarı (GPR) ve jeofizik yöntemler kullanılarak ortaya konulması

Belirlenen göçme sınırları ve boşluk oluşumları içerisine yeraltı ve yerüstünden sondaj yapılarak, ocak içerisine geldiği düşünülen gazın hakkında bilgi edinilmesi

Ahşap kama, bant, kablo ve borulardan örnekler alınıp yerüstünde yakma testleri yapılmalı ve yanma koşulları, özellikleri ve açığa çıkan gaz içeriği belirlenmesi

Ocağın ayrıntılı bir havalandırma ağ analizinin yapılması,

Kömür topuğu üzerine yerleştirilen ana yolların duyarlılık koşulları sayısal modelleme kullanılarak analiz edilmesi

CFD (Hesaplamalı Akışkan Dinamiği) yöntemleri kullanılarak yangın simüle edilerek mevcut yollar, ocaktaki hava akımı ve yangın sonrası oluşan sıcaklık ve basınç koşulları ile göçükten gelen gaz miktarı ve basıncı belirlenmesi,

Verimli ve güvenli bir üretim için yapılması gereken müdahale yöntemlerinin belirlenmesi

Kömür damarı, tavan ve taban birimleri metan içeriklerinin belirlenmesi ve dağılım haritalarının çıkarılması

Metan drenaj ve yayılım modellerinin yapılması

Tüm hazırlık ve özellikle üretim aşamalarının sayısal modelleme kullanılarak gerilme-deformasyon analizlerinin yapılması

Kömürün kendiliğinden tutuşma özelliklerinin gerçekçi yöntemlerle belirlenmesi ve yangın risk dağılım modellerinin hazırlanması

Havalandırma ağ analizlerinin ayrıntılı olarak yapılması ve göçük içerisine hava sızıntı mekanizmasının anlaşılması ve önlemlerin geliştirilmesi

Göçük içerisi gaz izleme yöntemlerinin geliştirilmesi ve yangınla mücadele ile ilişkilendirilmesi

Yerüstü tasman izleme yönteminin uygulanması

3 boyutlu pasif sismik izleme yöntemiyle, tavan göçük hareketlerinin ve ocaktaki duyarlılık koşullarının izlenmesi

278 Sayılı Türkiye Bilimsel Ve Teknolojik Araştırma Kurumu Kurulması Hakkında Kanununa eklenmesi önerilen Geçici Madde ile:

- maden ocaklarında iş ve işçi güvenliğinin güçlendirilmesi,

- ocaklarda meydana gelen kazaların oluş nedenleri, mekanizması, sonuçları

-ve alınması gerekli tedbirlerin

bilimsel ve teknik yönden araştırılması amaçlanmaktadır.

Tavan taşı göçme mekanizmasının incelenmesi,

- Verimli ve güvenli bir üretim için yapılması gereken müdahale yöntemlerinin belirlenmesi,

- Yer altı kömür ocaklarına yönelik güvenli ve verimli, yeni teknolojik üretim yöntem ve stratejilerinin geliştirilmesi,

şeklindeki konuları araştıracaktır.

İş sağlı ve güvenliği ile yer altı kömür ocağı işletmeciliği ile ilgili tedbirlerin bilimsel veriler çerçevesinde belirlenmesine katkı sunacaktır.

Şehit olanların yakınları için Kanuni düzenlemeler ile gerekli sosyal yardım ve destek sağlandı.

Ancak,

- Eynez Ocağından Yaralı kurtulan işçiler,

- Ve diğer maden işçileri ve Soma ekonomisi için

Sosyal ve ekonomik bir program yürütülmelidir.

-13 Mayısın Türkiye Kömür Madenciliği günü olması,

- Kömür üretimi olan yerlere 13 Mayıs Madenci Anıtları yapılması,

- Kamu spotları hazırlanması,

- Politikaların oluşturulmasında, karar alıcılara önemli bir yol haritası ve

- İlgili kamu kurum ve kuruluşlarının yararlanabileceği temel bir çalışmadır

Bugün