Türk Kültüründe Kadının Saçları Çok Şey Anlatır: 12 Maddede Uygur Kadınları
Kültür bir toplumun dili, müziği, örf ve adetleri, giyim kuşamından, emekleri ve süslenme biçimlerine kadar bir çok ayrıntıları içerir. Bir toplumun kültürünün temeli bu ayrıntılardan oluşur. Bir bütünü oluşturacak olan bu ayrıntıların incelenmesi de o toplumun kültür değerleri açısından önemlidir.
Uygur hanımlarının saç örgülerine bakarak onların kız, evli, çocuk sahibi olmuş, eşini kaybetmiş veya boşanmış, veya torun sahibi olmuş kadın, ya da ahlaksız dul kadın olduklarını anlamak mümkündür. Bu yüzden Uygurlarda hanımların saçları ve saç
bakımı çok önemlidir. Hanımların saçlarının gür, uzun oluşu gurur ve övünç kaynağı olur. Güzellik ölçülerinin önde gelen unsurlarından biri saçtır.
1. Sümbül Saç
Uygurların 'Sümbül saç' diye adlandırdıkları uzun ve gür saçlar Uygur
kadınlarının güzellik sembolüdür. Nitekim Uygur kızlarının uzun saç bırakma ve
onu tanelere ayırarak örme adeti çok eski dönemlerden kalmadır. Asırlardır devam
eden bu adetlerde bir takım kurallar şekillenmiş ve bu saç örgüleri sayılarına göre
ayrı bir anlam kazanmıştır
2. Evli Olmayan Kadınların Saçları Asla Çift Örülmez
Uygurlarda evlenmemiş kızların saçı onbir, onbeş, on yedi, yirmi bir, hatta
kırk bir tane olarak tekli örüıür. Asla çift örülmez. Evlenmemiş kızların bir de
kahkül saçı olur. Ense kısmındaki saç ustura ile devamlı kazılif. (günümüzdeki
modem saç modalarında da görüldüğü gibi). Amaç evlenene kadar daha gür saçlara sahip olmaktır. Bu kazıma evleneceği güne kadar devam eder. Evleneceği günün bir gün öncesi son kez kazılır.
3. Çift Örülme Evlilik Sembolü
Evlendiğİnin ertesi günü veya bir kaç gün sonra gelin kızın alnındaki kahkül
saçı ortadan ikiye ayırılarak arkaya taranır. On beş, on yedi veya yirmi bir taneye bölerek ördüğü uzun saçları ise evlendikten sonra iki tane yani bir çift olarak örülmeye başlar. Saçının çift örülmesi ise evli olduğuna işarettir.
Mesela Uygur yazarı Zordun Sabır'ın 'İzdiniş' romanında bir hanıma ait şöyle
kısa bir tasvir vardır: 'O ince, orta boylu idi. İki tane örülmüş kalın uzun saçı
kalçasından geçiyordu. Bu saçlar kunduz tüyü gibi kara ve parlaktı.' Bu cümlede evli kelimesi geçmemesine rağmen tasvirin evli bir hanıma ait olduğunu saçının iki tane örüldüğünden anlamamız mümkündür.
Genç kadının saçını bu şekilde örebilmesi için düğünü takibeden bir kaç
gün içinde 'Saç Koşak Toyu' diye adlandırdıkları saç düğünü (töreni) yapılır. Bu törenden sonra evli kadın saçını iki tane örmeye başlar.
4. Torun Sahibi Olmuş Kadının Saçı
Torun sahibi olmuş kadınların Balaçuk'lu saçı veya ceviz topuzu saçı olmaz.
Uzun saçını iki tane örerek onu 'saç tenge' dedikleri altın veya gümüşten yapılmış
pullarla birleştirirler.
5. Boşanan ya da Eşini Kaybeden Kadının Saçı
Kocasından ayrılan ya da kaybeden genç kadınlar 'cuvan' diye adlandırılır. Onlar ceviz
topuzu saç koymakla birlikte saçını beş, yedi veya dokuz... tane olarak tekli sayıyla
örerler.
6. Çocuk Sahibi Olan Kadının Saçı
Çocuk sahibi olunca da 'balaçuk saç' diye adlandırılan bir modeli uygular.
Örülen uzun saçın bitimine genç kadının sahip olduğu çocuk sayısını ifade eden minİk örgüler eklenir. Süs olarak ceviz topuzu da yapılabilir.
7. Tek Örgüye Hoş Bakılmıyor
Saçını bir tane ören hanımlar başkaların gözünde kendine koca arayan
kadın olarak görülür ve bu kadına iyi gözle bakılmaz.
8. Saç Bakım Formülleri
Uygur hanımlarının saç bakımında da kendilerine has yöntemleri vardır.
Asırların birikimi ve tecrübeleriyle saçı korumanın çeşitli yöntemlerini keşfederler.
Saçı beslemek ve rengini koyulaştırmak için kullandıkları yöntem şudur: badem ve şeftali çekirdeğini ateşte yakarak yarı yakılmış çekirdeği küllenmemiş haliyle merhem haline getirirler ve saçlarına sürerler. Bu merheme 'Yağlakar' derler. Uygur hanımları Yağlakar'ın saçlarını gürleştirdiğine, canlandırdığına inanırlar.
Yağlıkar'ı sadece saçlarına değil, kaşlarına da sürerler. Hatta yeni doğmuş kız bebeklerin kaş ve saçlarına sürerek onların da büyüdüklerinde kara kaş ve kara saçlı olmalarını sağlarlar. Bunu şu şekilde uygularlar: Yeni doğan kız bebeklerin saçları kırkıncı gününü doldurduğu günden itibaren kazınır. Bir yaşına hatta iki üç yaşına kadar sık aralıklarla defalarca kazınarak yağlakar sürülür
9. Saçın Çabuk Uzaması İçin Zeytin Yağı, Saçı Beslemek İçin de Mucize Krem "Yelim"
Saçlarının çabuk uzaması için kullandıkları bitkilerin başında ise zeytin yağı gelir. Yılın dört mevsiminde her zaman kullandıkları ve hiç vazgeçemeyecekleri bir de jöle kıvamında merhem vardır ki, adı 'yelim'dir.
Yelim dedikleri bu merhem iğde ağacının son baharda salgıladığı sıvısıdır. İğde ağacı postunun yarık delikleri aralarından kazıyarak çıkardıkları bu
sıvıyı doğal jöle yerine kullanırlar. Bu Uygur hanımları için en yaygın kullanılan doğal saç besleyicisi ve kremidir.
Saçları ortalama kalçalarına ve hatta dizlerine kadar uzun olan Uygur kızları için bu uzun saçlara bakmanın ve onu her gün teker teker örmenin pek kolay olmayacağı da bir gerçektir. Yelim hanımları bu sıkıntıdan kurtarır. Saçın dağılmasını önlediği için yelim kullanıldığında haftada iki kere tarayıp örmek yeterli olur. Yolculuğa çıkan bir Uygur hanımının yanına alacağı ilk eşya yelimdir
10. Kaş Kirpik ve Saç Besleyen Osma
Bir çeşit yeşil ot olup Uygur hanım ve kızların doğal kaş ve göz
kalemi sayllır. Bu doğal kalem kullanıldığı zaman izi en az bir hafta silinmez.
Uygurlar bu hiç bir yan etkisi olmayan asmanın kaşları ve kirpikleri beslediğine ve sık sık kullanıldığı takdirde yeni kaş ve saç çıkardığına da inanırlar. Bunu küçük kızlardan 70'li ninelere kadar herkes kullanabilir.
Kaşlara Osma kullanmayı kutsal bildikleri için kullanan kadına kimse makyajlı hafif kadın gözüyle bakmaz. Osma'yı kışın kullanmak için hayvan (daha çok keçi) yağıyla asma suyunu karıştırarak muhafaza ederler.
11. Saç Örgüsünde Sayıların Anlamı
Saç örgülerinin sayılarının 7,9,11,17,41, olmasının sebebi ise Uygurlar
bu sayıların uğurlu olduklarına inanırlar. Yani Uygurlarda 'dokuz' rakamının
uğurlanması Şamanizm döneminden kalmadır.
Eski Türklerde 10 (11), ve 40 (41) rakamları en büyük rakam sayılarak sonsuzluğun sembolü olduğundan saç tanelerinin sayısı da bu uğurlu rakamlara dayanmaktadır.
12. Uygur kadınları da süslerine düşkündürler ve kendilerine has bir moda yaratmayı bilirler.
Yarattıkları giyim ve süslenme tarzı çevreleri ve komşu ülke hanımları özellikle de Çinli kadınlar tarafından beğenilir, benimsenir ve taklit edilir.
Nitekim Çin tarihinin en parlak dönemi olan Tang devrinde Uygur kıyafetlerinin Çin'de yüz sene moda olduğu Çin kaynaklarında kaydedilmektedir.
Kaynak
UYGUR KÜLTÜRÜNDE SAÇ ÖRGÜLERİ VE ANLAMLARI
Dr. Gülzade TANRIDAĞLI
Yorum Yazın
Uygur türkü kardeşlerimize selam olsun onların zulüm çekmediği günler olur inşallah
Sayın Arslan Ural bey, evlenmemiş kadınlar için "kız" makyaj yapan kadınlar için "hafif kadın" dul kadınlar için "ahlaksız" yakıştırmaları size mi ait, kayna... Devamını Gör