Atatürk Döneminde İmzalanan Bugünümüzün Teminatı Olmuş 23 Pakt ve Anlaşma
Bir ülkenin kaderinde askeri zaferler ne kadar rol oynuyorsa siyasi ve diplomatik zaferler de o kadar mühim yer tutuyor. Daha Milli Mücadele yıllarının başlarında Gazi'nin siyasi dehası ile oluşmaya başlayan diplomasi Cumhuriyet'ten sonra da 1923-1938 yılları arasında hızla devam eder.
Kaynak: Sessiz Tarih, Atatürk Ansiklopedisi
1. Türk-Bulgar Dostluk Anlaşması - 18 Ekim 1925
Bu anlaşmaya göre; her iki taraftan da azınlıklar taşınabilir malları ile birlikte karşılıklı göç edebilirler. Atatürk döneminde Bulgaristan'dan Türkiye'ye 200 bin dolayında muhacir Türk geldiği tahmin edilir. 6 Mart 1929 tarihinde ise “Tarafsızlık, Uzlaşma, Adli Tesviye ve Hakem Muahedesi” adı altında bir anlaşma daha yapılır.
2. Türk- Sovyet Dostluk ve Saldırmazlık Paktı - 17 Aralık 1925
Taraflar arasında saldırmazlık anlaşması yapılır ve iki ülkeden birine dışarıdan yapılan bir müdahalede diğeri tarafsız kalmayı taahhüt eder.
3. Türkiye-Fransa Dostluk-İyi Komşuluk ve Saldırmazlık Anlaşması - 18 Şubat 1926
Beş protokol ve bir mektubun ekli olduğu antlaşma ile Türkiye-Suriye sınırı ile ilgili temel sorunlar açıklığa kavuşturulur.
4. Türkiye-İran Dostluk Anlaşması - 22 Nisan 1926
Anlaşma, Türkiye'nin Tahran Büyükelçisi Memduh Şevket Bey ile İran Başveziri Mehmet Ali Furugi tarafından Tahran'da imzalanır ve iki ülke ilişkilerinde yeni bir dostluk dönemi başlar.
5. Ankara Anlaşması - 5 Haziran 1926
Türkiye- İngiltere arasındaki bu anlaşma ile İngiltere'nin mandası Irak ile Türkiye sınırı çizilir ve Musul, Irak sınırları içerisine bırakılır.
6. Türkiye-Afganistan Muhadenet ve Teşriki Mesai Antlaşması - 25 Mayıs 1928
Afgan kralı Amanullah Han'ın Atatürk'e yaptığı dostluk ziyareti sırasında imzalanır. Afganistan'a giden uzman sayısı artırılır.
7. Cenevre Silahsızlanma Anlaşması Konferansı - 1928
Türkiye'nin Cumhuriyet döneminde katıldığı ilk uluslararası konferanstır. Sovyetlerin ''topyekün silahsızlanma'' tezi desteklenmiştir. 2 Şubat 1932'de tekrar katılım sağlanır.
8. Türkiye-İtalya Tarafsızlık, Uzlaştırma ve Yargısal Çözüm Antlaşması - 30 Mayıs 1928
Roma'da imzalanan bu anlaşma ile Türkiye ve İtalya arasında göreceli bir barış başlar. 5 maddelik bir metinden ve 9 maddelik bir protokolden meydana gelen antlaşmaya göre iki taraf da, birbirlerine karşı hiçbir siyasi ve iktisadî anlaşmaya katılmayacaklar, iki taraftan birisi saldırıya uğrarsa, diğer taraf tarafsız kalacak, iki ülke arasında ortaya çıkacak sorunlar diplomasi yoluyla çözümlenecek, bu yöntem başarısız kalırsa yargı yoluna gidilecektir.
9. Briand-Kellogg (Paris) Paktı - 27 Ağustos 1928
Savaşın siyasetin önemli bir aracı olmaktan çıkarılması amacıyla ABD Dışişleri Bakanı Kellogg ile Fransa Dışişleri Bakanı Briand arasındaki görüşmeler sonucunda birçok ülkenin katılımıyla Paris Paktı imzalanır. Türkiye de SSCB ile bilikte paktın üyesi olur.
10. Litvinov Protokolü (Paktı) - 9 Şubat 1929
SSCB'nin, Türkiye'nin de aralarında bulunduğu sınır komşularıyla imzaladığı barış içerikli protokoldür.
11. Türkiye- Hicaz Krallığı Dostluk ve İşbirliği Anlaşması - 3 Ağustos 1929
Böylece Hicaz Necid Krallığı ile ilk diplomatik ilişkiler kurulur. Türkiye, krallığın siyasi bağımsızlığını ve toprak bütünlüğünü tanır.
12. Türkiye-Yunanistan Dostluk, Tarafsızlık, Uzlaştırma ve Hakemlik Anlaşması - 27-31 Ekim 1930
Türk-Yunan ilişkileri, barış çerçevesinde yeni bir döneme başlar Bu süreçten sonra Türkiye-Yunanistan arasında Türk-Rum Ahali Değişim Sözleşmesi (1933), 1933 Takas anlaşması, 1935 Kliring Anlaşması, 1937 Kaçakçılığın Men ve İzlenmesi Sözleşmesi gibi bir çok dostluk anlaşması art arda gelir. 14 Eylül 1933'teki Türk-Yunan Samimi Anlaşma Paktı ise Balkan Antantı'na zemin hazırlayan anlaşmalardan biri olur.
13. Türkiye'nin Milletler Cemiyeti'ne Üyeliği - 18 Temmuz 1932
Üyelik, Türkiye'nin kendi müracaatı üzerine değil; Milletler Cemiyeti'nin çağrısı, Yunanistan'ın daveti ve 43 üye ülkenin oy birliği ile olur.
14. Türkiye- Romanya Dostluk, Saldırmazlık, Hakemlik ve Uzlaşma Anlaşması - 17 Ekim 1933
Balkan Antantı'nın zeminini oluşturan anlaşmalardan biridir.
15. Londra Sözleşmesi - 3 Temmuz 1933
Londra'da Dünya Ekonomi Konferansı sırasında SSCB ''saldırı'' tanımı için bir sözleşme yapılması gerektiğini belirtir. Buna bağlı olarak Türkiye; Rusya, Estonya, Letonya, Polonya, Romanya, Çekoslovakya ve Yugoslavya ile birlikte Londra Sözleşmesi'ni imzalar. Sözleşmeye göre bir ülkenin kıyılarına, topraklarına, hava sahasına girmesi, karşı ülkedeki çeteleri desteklemesi ve karşı isteğe rağmen bu destekten vazgeçmemesi durumu ''Saldırı'' tanımı olarak belirtilir.
16. Türkiye- Yugoslavya Dostluk, Saldırmazlık, Hakemlik ve Uzlaşma Anlaşması - 27 Kasım 1933
Balkan Antantı'nın zeminini oluşturan anlaşmalardan biri daha.
17. Balkan Antantı - 9 Şubat 1934
Türkiye, Yunanistan, Yugoslavya, Romanya dışişleri bakanları tarafından Yunanistan'ın başkenti Atina'da, Almanya ve İtalya'nın yayılmacı politikalarına karşı sınırları koruma amacıyla imzalanan anlaşma.
18. Rio De Janeiro Anlaşması 10 Ekim 1933
Latin Amrika ülkeleri bir araya gelerek olası bir büyük savaşı önleme amacıyla uzlaştırma anlaşması yaparlar. Katılımların süresiz açık olduğu bu anlaşmaya, Türkiye de 21 Haziran 1935'te dahil olur.
19. Montrö Boğazlar Sözleşmesi - 20 Temmuz 1936
İtalya'nın Habeşistan işgali üzerine; Türkiye boğazların güvenliğinin tehlikeye girdiğini bahane ederek bir siyasi nota verir. Bu durum üzerine Montrö'de Fransa, İngiltere , SSCB, Yunanistan, Yugoslavya, Romanya, Bulgaristan, Japonya ve Türkiye'nin katıldığı Boğazlar Sözleşmesi Konferansı yapılır. Sonuç olarak ise Türkiye egemenlik haklarını kısıtlayan kararları Montrö ile kaldırarak Boğazlar'a tam egemen olur.
20. Akdeniz Paktı - 1936
İtalya'nın Akdeniz'deki yayılmacı ve tehditkar politikalarına karşı İngiltere, Yunanistan, Türkiye ve Yugoslavya arasında yapılan askeri yardımlaşma anlaşması.
21. Türkiye-Mısır Dostluk Antlaşması ve Oturma Antlaşması ile Uyrukluk Sözleşmesi - 7 Nisan 1937
Türkiye ile Mısır arasında yapılan anlaşmada öncelikle iki ülke arasında bozulmaz bir barış ve dostluk istenir. İkamet (oturma) Antlaşması’nda ise, her iki ülke vatandaşlarının “en ziyade müsaadeye mazhar millet” statüsünden faydalanması esas alınmış; bulunan bütün menkul ile gayrimenkulü satın alma haklarının olduğu belirtilmiştir. Uyrukluk Sözleşmesi’ne göre, 5 Kasım 1914’ten önce Mısır’a yerleşen ve aslen Türk olanlar istedikleri takdirde Türk tabiiyetine geçebileceklerdi. Ancak, 5 Kasım 1914’ten sonra Mısır’a yerleşen Osmanlı tebaası Türk tabiiyetini muhafaza eder.
22. Sadabat Paktı - 8 Temmuz 1937
Türkiye, Afganistan, Irak, İran arasında İtalya'nın yayılmacı-saldırgan politikalarına karşı oluşturulmuş bir savunma paktıdır. Türkiye bu pakt ile doğu sınırlarını güvence altına alır.
Yorum Yazın
MUSUL ve KERKÜK bizde kalsaydı keşke...