Gölgesi Büyük Olanın Işığı Var mı? Statü Değil, Derinlik: Hak Edilen Anlamın Peşinde
Pierre Bourdieu, statüyü bireyin sermaye türleri (ekonomik, kültürel, sosyal) arasındaki dinamik etkileşimle elde edilen bir pozisyon olarak tanımlar. Oysa asıl mesele, bu statüyü elde etmekten öte, onu anlamlandıracak epistemolojik ve varoluşsal derinliği inşa edebilmektir. Statü kazanılabilir; peki ya hak etmek? Bir bireyin statüyü hak edebilmesi, onun bu pozisyonu sadece elde etmekle kalmayıp, içini dolu bir bilgi ve anlam süreciyle beslemesiyle mümkün olabilir. Zira tarih boyunca niceliksel kazanımlar niteliksel derinlikten yoksun kaldığında, zaman içinde değerini yitirmiştir.
Michel Foucault, 'Bilgi ve iktidar birbirine sıkı bağlıdır.' derken, bu ilişkinin modern toplumda statü mekanizmasını da belirlediğine işaret ediyordu. Ancak sorun şurada başlar: Statü, bilgiyi de beraberinde mi getirir, yoksa bilgi mi statüyü? Bu noktada bilginin tek başına bir otorite unsuruna dönüşmediği, aksine bireyin entelektüel sermayesinin doğrudan bir yansıması olarak işlev gördüğü fark edilmelidir. Statü, kendiliğinden anlam taşıyan bir kavram değil, bireyin ona yüklediği anlam ve donanımla büyüyen bir olgudur. Kant’ın 'Aydınlanma, insanın kendi aklını kullanmaya cesaret etmesiyle başlar.' sözüyle ilişkilendirdiğimizde, derinliğin otoriteyle değil, entelektüellikle inşa edildiğini fark ederiz.
Derinliğin psikolojik ve sosyolojik boyutu
İnsanın statüye olan ilgisi, biyolojik ve sosyolojik bağlamda köklü bir geçmişe sahiptir. Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisinde bireyin ait olma ve saygınlık kazanma gereksinimi, statünün insan doğasında temel bir yer edindiğini gösterir. Ancak burada kritik nokta, statünün bir amaç mı yoksa bir sonuç mu olduğudur. Gerçek derinlik, bireyin toplumsal statü arayışını bir varoluşsal hedef olarak mı gördüğü, yoksa bunu içsel bir gelişimin doğal bir sonucu olarak mı deneyimlediği ile ilgilidir. Bu bağlamda Erich Fromm’un 'Sahip olmak mı, olmak mı?' sorusuna dönersek, bireyin sadece statüye sahip olmayı mı yoksa gerçekten bir şey olmayı mı öncelediğini sorgulamak gerekir.
Tarihsel örnekler ve karşılaştırmalar
Tarih boyunca statü ve derinlik arasında ince bir çizgi olmuştur. Antik Yunan'da filozoflar bilgi ve erdemi, statüden bağımsız bir şekilde ele alırken, modern dünyada akademik unvanlar, sosyal konumlar ve statü simgeleri bilgiyle eş tutulur hale gelmiştir. Örneğin, Sokrates, bilginin ve hakikatin peşinde koşarken hiçbir statü arayışında olmamış, aksine Atina mahkemelerinde 'en bilge kişi' olduğuna dair ithamları reddetmiştir. Oysa günümüz dünyasında bireyler, bilgelikten çok unvanların peşinde koşmakta ve niceliksel göstergelerle niteliksel derinliği karıştırmaktadır. Tarih, statünün gelip geçici ama derinliğin kalıcı olduğuna dair sayısız örnek sunmaktadır.
Günümüz akademik dünyasında statü ve bilginin rolü
Modern akademide bilgi, birikimden çok üretimle ölçülür hale gelmiştir. Yayın sayısı, atıf indeksleri ve akademik unvanlar, derinliğin değil, üretkenliğin göstergesi olarak değerlendirilir. Ancak burada kritik olan, bu göstergelerin gerçekten bilginin kalitesini mi yoksa yalnızca akademik statüyü mü artırdığıdır. Günümüzde birçok akademisyen, araştırma yapmaktan çok akademik yükselme kriterlerine odaklanarak bilimsel içeriğin yerine, sistemin taleplerini karşılayan yüzeysel üretimlere yönelmektedir. Bu noktada şu soru sorulmalıdır: Bilginin değeri, onun ne kadar üretildiğiyle mi, yoksa ne kadar derinlik kazandırdığıyla mı ölçülmelidir?
Bireyin kendi statüsünü ve derinliğini inşa etme süreci
Birey, kendi entelektüel ve varoluşsal gelişimini nasıl inşa etmelidir? Hakiki bilgelik, yalnızca bilgiye erişmekle değil, onu içselleştirip dönüştürmekle mümkündür. Marcus Aurelius’un 'Kendi içinde derinleş, çünkü hakikat içindedir' sözü, bireyin dışsal statü unsurlarına değil, içsel derinliğe odaklanması gerektiğini vurgular. Bilgi, ancak bireyin onu nasıl işlediği, nasıl düşündüğü ve nasıl anlamlandırdığıyla değer kazanır. Bu yüzden bireyin hakiki statüsü, elde ettiği unvanlarla değil, iç dünyasında inşa ettiği derinlikle ölçülmelidir.
Baudrillard, modern dünya göstergeler çağıdır derken, statünün de bir simülasyon nesnesine dönüştüğünü anlatıyordu. Bugün akademik titrler, sosyal medyada yaratılan 'bilgi simülasyonları', kültürel sermayenin pazarlanabilir bir metaya dönüşmesi, statüyü yüzeysel bir düzleme taşıyor. Peki, akademik kimliklerimiz, zihinsel içeriğimizle mi yoksa gösterge değerlerimizle mi tanımlanıyor? Bu sorunun yanıtı, statünün sadece bir unvan meselesi olmadığını, aksine bireyin bilgiyle ve düşünceyle kurduğu ilişkiyi nasıl anlamlandırdığının önemli olduğunu gösterir.
Asıl mesele, bilginin niceliksel bir yüke dönüşüp düşünce derinliğinin yerine geçmesi midir? Felsefi gelenekler bize, Aristoteles'in bilgelik anlayışından Foucault'nun bilgiyi iktidar mekaniğine bağlayan analizine kadar uzanan bir çizgide, derinliğin sahici bir sorgulamayla geliştiğini gösteriyor. Bu noktada, bilgiye erişim yerine bilginin anlamını idrak etmenin daha değerli olduğunu söyleyebilir miyiz? Bilgi, ancak kavramsal bir altyapıya oturtulduğunda, içselleştirildiğinde ve bağlamlar arası ilişkilerle zenginleştirildiğinde bireye hakiki bir statü kazandırabilir.
Statü yüzeysel bir yüzeyde yüzerken, derinlik dibi görebilmektir. Sorun şurada: Bilgiyi hangi saiklerle edindiğimiz, ona hangi epistemolojik ve etik boyutlar kazandırdığımız ve nihayetinde onu nasıl yaşamsal kıldığımızdır. Bilginin otantik bir varoluşa evrildiği noktada, statüyü bir yan ürün olarak ortaya çıkar; fakat statünün kendisi bir amaç haline geldiğinde, derinlik kaybolur. Asıl mesele bu paradoksu fark edebilmektir.
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar tamamıyla yazarlarının özgün düşünceleridir ve Onedio'nun editöryal politikasını yansıtmayabilir. ©Onedio
Keşfet ile ziyaret ettiğin tüm kategorileri tek akışta gör!
Test
Gündem
Magazin
Video
