Hayri Cem ile Zihin Açıklığı 5: Dijital Çağın Meslek Haritası
Zihin açıklığının ve yenilikçi düşüncenin peşinde, Hayri Cem ile gerçekleştirdiğimiz bu röportaj serisi, geleceğin meslekleri ve teknolojilerinin şekillendirdiği yeni dünya düzenine bir pencere aralıyor. Hayri Cem, insanları gelecek korkusundan arındırmayı ve onlara umut dolu bir yol haritası sunmayı kendine misyon edinmiş bir vizyoner. Özellikle gençlerin teknoloji çağının dinamizmine ayak uydurmalarını sağlayacak bilgi ve becerilerle donatılmasının ne denli önemli olduğunu bu röportajda bir kez daha görüyoruz.
Bu yazıda, yalnızca Endüstri 4.0, Toplum 5.0 ve dijital dönüşüm gibi kavramların derinliklerine inmekle kalmayacak, aynı zamanda yaşam boyu öğrenmenin önemini ve bireylerin sürekli gelişimle nasıl güçlü bir gelecek inşa edebileceklerini de keşfedeceğiz. Hayri Cem’in sade ama güçlü ifadeleriyle hem bireysel hem de toplumsal dönüşüm için nasıl bir yol izlenmesi gerektiğini öğreniyoruz.
Geleceğin mesleklerini anlamaya, eğitim sisteminin eksiklerini gidermeye ve dijital çağın hızla değişen dünyasında bir adım önde olmanın sırlarına bu yazıda tanıklık edeceksiniz.
- "Geleceğin Meslekleri" kitabını yazma fikri nasıl ortaya çıktı? Size ilham veren şey neydi?
Bu sorunuzu cevaplamadan önce, bu kitabımın tüm telif haklarını Darüşşafakalılar Derneğine bağışladığımı belirmek isterim. Bu kitabın gelirleri, üniversitede okuyan Darüşşafakalı kardeşlerimizin burslarına bir katkı oluyor.
Bu kitabı yazma nedenlerimin başında, pek çok insanın, teknolojideki hızlı gelişmenin gelecekte kendileri için bir tehdit oluşturduğu inancını değiştirmek arzusu gelmektedir. Teknolojik gelişmeleri takip edemeyen insanlar, yakın gelecekte robotların mesleklerini ellerinden alacaklarına inanmaktadırlar.
Gelecekte robotların, akıllı makinelerin, yazılımların ve uygulamaların, günümüzdeki pek çok meslek dalındaki işleri devralacağı kaçınılmaz bir gerçek. Günümüzdeki pek çok meslek de yok olacak. Ama bir başka gerçek var ki, bu teknolojik gelişmeler pek çok yeni mesleği de birlikte doğurmaktadırlar. Her endüstriyel devrim, kendinden bir öncekinin pek çok mesleğini yok ettiği gibi yerine yeni meslekler getirmişlerdir. Endüstri 4.0 da beraberinde yeni meslekler getiriyor. Benim amacım da gençlerimize bu yeni meslekleri tanıtarak, kariyer planlarına yardımcı olmaktı.
Bu kitabı yazmaktaki ikinci nedenim işe şudur:
İş hayatından emekli olduktan sonra, uzunca bir süre çeşitli üniversitelerde Öğretim Görevlisi olarak ders verdim. Bu süreçte, üniversitelerde okutulan dersleri inceleme fırsatım oldu.
Maalesef, üniversiteler çağımızın çok gerisindeler. Okutulan pek çok ders güncelliğini yitirmiş durumda. Gençlerimize çağımızın yeni teknolojileri ve yeni meslekleri konusunda işe yarar bilgi verilmiyor. Gençlerimiz de bunun farkındalar. Hatta üniversitelerimizin yöneticilerinden daha fazla farkındalar. Bundan dolayı derslere ilgi göstermiyorlar. Çağımızın teknolojileri ve meslekleri ile ilgili özel kurumların eğitim programlarına başvurup, kendilerini geliştirmeye çalışıyorlar.
Bu gençlerimizi, geleceğin teknolojikleri konusunda bilgilendirmek için, “Teknoloji ve Gelecek” adlı bir kitap yayımlamıştım. Bu kitapta, geleceğin mesleklerine çok fazla yer verememiştim. Bu eksiği giderebilmek için, Geleceğin Meslekleri adlı kitabımı kaleme aldım. Aslında bu kitap, Teknoloji ve Gelecek kitabımın devamı niteliğindedir.
- Kitabınızda Endüstri 4.0, Toplum 5.0 ve dijital dönüşüm kavramlarına geniş yer veriyorsunuz. Bu kavramlar arasındaki ilişkiyi nasıl tanımlıyorsunuz?
Endüstri 4.0 üretimle ilgili bir kavramdır. Temel felsefesi, üretimde insan faktörünü minimuma indirerek, mükemmel üretim süreçleri ve ürünler yaratmaktır.
Toplum 5.0 ise sosyal yaşamla ilgilidir. Endüstri 4.0’ın yarattığı yeni teknolojileri kullanarak, insanların vaktini alan işleri dijitalleştirip, otomasyona dönüştürerek bireysel ve sosyal yaşam konforunu artırmak, bu sayede bireylerin kendilerine ayıracakları zamanı da artırmak hedeflenmektedir.
Dijital dönüşüm ise Endüstri 4.0 ve Toplum 5.0’ın motorudur. Gerek iş süreçlerinin gerekse bireysel ve sosyal yaşamımızdaki süreçlerin dijital süreçlere dönüşmesidir.
- Kitapta mevcut eğitim sisteminin yetersizliklerine dikkat çekiyorsunuz. Sizce bu sistem nasıl geliştirilebilir?
Endüstri 4.0 ve Toplum 5.0 çağının eğitim sistemi dört bilimsel disiplinden beslenmektedir. Bunlar, Fen bilimleri (Science), Teknoloji (Technology), Mühendislik (Engineering) ve Matematik (Mathematics). Bu dört disiplinin birlikteliğinin önemi belirtmek için, baş harflerinden oluşmuş STEM kavramı kullanılmaktadır. Bu bilgilerin yer aldığı dersler müfredatlara girmediği sürece STEM eğitiminden bahsedemeyiz.
Dolayısıyla toplumları Endüstri 4.0’a hazırlayacak olan eğitim sisteminin temeli STEM’den geçmektedir. Bu tanım içinde yer alan derslere ne kadar çok yer verilirse Endüstri 4.0’ı yakalamak, uyum sağlamak ve yaşam biçimi haline getirmek de o kadar kolay olur. STEM içinde yer alan disiplinler, ilkokuldan başlayarak, üniversite son sınıfına kadar uygun düzeyde öğrencilere sunulabilir.
Endüstri 4.0’ın eğitimdeki makro ihtiyacı olan STEM’in başarıyla uygulanabilmesi için bazı temel teknolojileri de eğitim sistemine dahil etmekte yarar var. Bu teknolojilerden en önemli 10 tanesini şunlardır: Yapay Zekâ, Büyük Veri, Hızlı İnternet/Nesnelerin İnterneti, Bulut Bilişim, Sanal/Artırılmış/Karma Gerçeklik Teknolojileri, 3D/4D/5D Yazıcılar, Oyunlaştırma, Otonom Araçlar, Blockchain ve Siber Güvenlik.
Bu teknolojiler mevcut ders programlarına entegre edildiğinde, öğrencilerin öğrenme, analiz ve yorum yapma yetenekleri çok hızlı bir şekilde geliştirilebilir. Elbette bu saydıklarımdan başka pek çok önemli yeni teknoloji var. Ama bence bunlar, çağdaş eğitimin vazgeçilmezleri olmalıdırlar.
- Gençlere verdiğiniz eğitim ve yetkinlik tavsiyelerinde özellikle hangi becerilere odaklanmaları gerektiğini öneriyorsunuz?
Çağımızın teknolojilerine baktığımızda, temel felsefelerinin algoritma ve veri analizi olduğunu görmekteyiz. Gençlerimize tavsiyem, öncelikle olaylara algoritmik bakmayı öğrenmeleridir. Bu bakış açısının kendilerine çok şey katacağına inanmaktayım. Algoritmik düşünce, her ihtimali ve çözüm önerilerini kapsadığından hatasız ve başarılı yol almalarını sağlar.
Bunun aynı sıra, veri analizi yapmayı ve Büyük Veriden yararlanma yollarını öğrenmelerini tavsiye ediyorum. Zira veriye dayanmadan yapılacak analizlerin doğru olma ihtimali oldukça düşüktür. Ayrıca, geleceğin mesleklerine baktıklarına, veri ile ilgili mesleklerin ne kadar çok olduklarını göreceklerdir.
- Kitabınızda, otomasyon ve yapay zekâ nedeniyle yok olacak mesleklerden bahsediyorsunuz. Bu dönüşümden en çok hangi sektörlerin etkileneceğini düşünüyorsunuz?
Endüstri 4.0’ın temel felsefesini, üretimde insan faktörünü minimuma indirerek, mükemmel üretim süreçleri ve ürünler yaratmak olarak tanımlamıştık. Dolayısıyla ilk yok olacak meslekler insan kas gücüne dayanan meslekler olacaktır. Sanayi sektöründeki, basit üretim işçileri, montaj işçileri, tekstil işçileri, depo işçileri, forklift gibi makineleri kullanan işçilerin yerine yapay zekâ ile çalışan robotlar yer alacak. Sanayi sektöründe örnekleri çoğaltmak mümkün.
Madencilik sektöründe elle kazı, sondaj, patlatma yapan işçiler, madencilik araçlarının operatörleri gibi pek çok meslek yok olacak. Meslek kaybı yaşayacak bir başka sektör Ulaşım sektörü olacak. Otonom araçların gelişmesi ile birlikte her türlü şoförlük, pilotluk, kaptanlık işi yok olacak. Sağlık sektöründe, röntgen teknisyenleri, laboratuvar teknisyenleri, eczacılar gibi pek çok meslek yok olacak.
Hemen her sektörde yok olacak meslekler var. Bunların tam listesi kitapta yer almaktadır.
- Geleceğin meslekleri arasında öne çıkan yeni iş kolları nelerdir ve bu mesleklerde başarılı olmanın anahtarı nedir?
Gelecekte pek çok yeni meslek doğacak. Bu yeni mesleklerin önemli bir kısmı Büyük Veri ve Yapay Zekâ üzerinde gelişecekler. Veri bilimi ve analitiği ile ilgili sayısız meslek dalı günümüzde faaliyete geçti bile. Veri tabanlı meslekler her geçen gün çeşitleniyor ve gelişiyor.
Yeni gelişen mesleklerin temelinde, az önce eğitimle ilgili sorunuzda belirttiğim teknolojiler son derece belirleyici olacak. Bu teknolojilerin kullanılması ile pek çok yeni meslek doğacak. Bunları da kitabımda detayı ile anlattım.
- Dijital dönüşümün işletmeler üzerindeki etkisini nasıl değerlendiriyorsunuz? Özellikle küçük işletmeler bu sürece nasıl uyum sağlayabilir?
Dijital dönüşüm ile dijitalleşme sıkça birbirine karıştırılan iki kavramdır. Önce bu iki kavramın farklılıklarını anlamamız gerekir.
Dijitalleşme, iş süreçlerinizde kullandığınız araçları dijital araçlarla değiştirmek, mevcut iş süreçlerini koruyarak, yeni dijital aygıtları süreçlere eklemektir. Pek çok firma, mevcut üretim araçlarına yeni teknoloji araçları dahil ettiğinde, dijital dönüşüm yaptığını zannetmektedir.
Örneğin, pandemi döneminde firmaların önemli bir bölümü, fiziki üretim birimleri dışındaki ofis çalışanlarını, evlerinden çalıştırmaya başladılar. Bunu gerçekleştirebilmek için yeni yazılım paketleri satın aldılar. Zoom, Google Meet, Microsoft Teams gibi online iletişim araçlarını kullanmaya başladılar. Bu iletişim araçlarının yanına proje yönetim ve takip programlarını eklediler. Verilerini ve projelerini buluta taşıyarak hem daha çok veri depolama alanı elde ettiler, hem de bunlara daha hızlı ulaşım imkânı sağladılar. Bu imkanları kullanarak uzaktan çalışma şartlarını geliştirdiler. Artık bu firmaların eski ofis çalışma ortamlarına dönmesi çok zor. Zira ofis kirası, yol giderleri, yeme, içme gibi pek çok harcamadan tasarruf etmiş oldular.
Ancak bu değişimlerin büyük çoğunluğu mevcut ürün, hizmet ve iş süreçlerinin üstüne kuruldu. Bu bir dijital dönüşüm değil, dijitalleşme ya da iş süreçlerini iyileştirme idi.
Oysa dijital dönüşüm, tüm iş süreçlerini ve üretim sistemlerini dijital teknolojiler ve yapay zekâ kullanarak yeniden şekillendirmektir. Dijital dönüşüm işletmelerde, üç temel alanda gerçekleştirilir:
· Daha akıllı ürünler üretmek
· Daha akıllı hizmetler üretmek
· İş süreçlerini daha akıllı hale getirmek
Küçük işletmelerin dijital dönüşümü gerçekleştirme kabiliyeti büyük işletmelerden çok daha kolaydır. Zira küçük işletmelerin iş süreçleri büyük işletmelerinkiler kadar çeşitli ve komplike değildir. Burada önemli olan niyet ve istektir. Piyasada, dönüşüm konusunda istekli olan firmalara destek verecek pek çok danışmanlık firması bulunmaktadır. Dijital dönüşümü gerçekleştirebilecek yetkin personel istihdamı ve piyasadaki danışmanlık firmaların yol göstermesi ile hızlı ve doğru bir dönüşüm yaşanabilir.
- Kitabınızda "yaşam boyu öğrenme" anlayışını vurguluyorsunuz. Sizce bireyler ve kurumlar bu anlayışı nasıl benimseyebilir?
Yaşam boyu öğrenme Toplum 5.0 felsefesinin de temellerini oluşturan temel taşlardan biridir. En basit haliyle şöyle tarif edebiliriz: Her gün, insanların yaşamlarını kolaylaştıracak ve konfor düzeylerini yükseltecek yeni teknolojiler, uygulamalar ortaya çıkıyor. İnsanların bu yeni teknolojileri ve uygulamaları kullanabilmeleri için kendilerini geliştirmeleri gerekmektedir. Bu geliştirme kimi zaman bir online kurs, kimi zaman bir YouTube videosu şeklinde olmaktadır.
Aslında, bireylerin kendini geliştirme çabaları, bir devlet politikası haline gelmeli ve devletin, her yaştaki bireyinin eğitimi ve gelişimine destek vermesi gerekmektedir. Bakın bu konuda güzel bir örnek vereyim. Devletimizin geliştirdiği e-devlet uygulaması dünyanın en ileri ve en gelişmiş uygulamalarından biridir. Gelişmiş ülkeler dediğimiz pek çok ülkede bu hizmetin %10’u bile verilmemektedir. Gelgelelim, vatandaşlarımız bu hizmetin çok az bir kısmını kullanabilmektedirler. Zira devletimiz bu uygulamanın kullanımının yaygınlaşması için hiçbir eğitim vermemektedir. Vatandaşlarımız, kendi çabaları ile deneme yanılma yöntemi ile bu güzel uygulamayı çözmeye çalışmaktadırlar. Oysa devlet, bu uygulama konusunda vatandaşlara bir eğitim verse hem devlet işleri hafifler hem de vatandaş hizmetlere daha hızlı ulaşır.
Özetle; devletin eğitim stratejisi, akademik eğitimle sınırlı kalmamalı, eğitimi bireylerin yaşamlarının bir parçası haline getirip, öğrenmeyi yaşam boyu süren bir hedef haline getirmek olmalıdır.
Dijital dönüşüm çağında yeni yollar
Hayri Cem ile gerçekleştirdiğimiz bu sohbet, sadece bir bilgi aktarımı değil, aynı zamanda geleceği inşa etme cesareti veren bir ilham kaynağı oldu. Teknolojinin hızlı dönüşümü, bir yandan mevcut mesleklerin kaybolmasına neden olurken, diğer yandan yeni fırsatlar ve ufuklar sunuyor. Bu değişimden korkmak yerine, ona uyum sağlamak ve öncüsü olmak gerektiğini bir kez daha anladık.
Bu süreçte bireylerin yaşam boyu öğrenme anlayışını benimsemesi ve kendilerini geliştirmesi hem bireysel başarı hem de toplumsal kalkınma açısından hayati önem taşıyor. Eğitimin yenilikçi bir yapıya kavuşması, gençlerin geleceğe hazırlıklı olması ve toplumların bu dönüşümün bir parçası haline gelmesi gerektiği fikri, bu röportajın temel mesajlarından biri.
Hayri Cem’in aktardığı gibi, her kriz, kendi fırsatlarını yaratır. Geleceğin mesleklerine yönelmek, doğru becerilerle donanmak ve dijital dönüşümün bir parçası olmak hem bireysel hem de toplumsal olarak güçlü bir gelecek inşa etmenin anahtarıdır.
Teşekkür ederim Hayri Cem Hocam…
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar tamamıyla yazarlarının özgün düşünceleridir ve Onedio'nun editöryal politikasını yansıtmayabilir. ©Onedio
Keşfet ile ziyaret ettiğin tüm kategorileri tek akışta gör!
Test
Gündem
Magazin
Video
