'Türkiye'de Çalışan Her İki Kadından Biri Resmi Kayıtlarda Yok'
Kayıt dışı istihdam, son yıllardaki düzenlemelerle önemli ölçüde düşse de hâlâ ülkemiz için büyük bir sorun. Kayıt dışılık oranı bugün yüzde 34 seviyesinde. Bu, yaklaşık 10 milyon kişinin hâlâ bir sosyal güvenlik kuruluşuna bağlı olmadan çalıştığını gösteriyor. Kayıt dışı istihdam en çok kadınları vuruyor. Neredeyse çalışan her iki kadından biri resmi kayıtlarda yok.
Kayıt dışı istihdam, son yıllardaki tüm mücadeleye rağmen hâlâ büyük bir sorun olarak karşımızda.
2000 yılında yüzde 50’yi aşan kayıt dışılık oranı bugün yüzde 34 seviyesine kadar düşmüş durumda. Bu, yaklaşık 10 milyon kişinin hâlâ bir sosyal güvenlik kuruluşuna bağlı olmadan çalıştığını gösteriyor.
Yani, çalışıyorlar ama sağlık sigortası, tazminat, izin ve emeklilik gibi güvencelerden yoksunlar.
TÜİK'in temmuz ayı iş gücü istatistiklerine göre, Türkiye'de en fazla kayıt dışı istihdam tarımda.
Tarım sektöründe kayıt dışı istihdam oranı yüzde 82,2. Tarım ve ücretsiz aile işçiliği, kayıt dışılığı yükselten bir etken.
Ama daha vahimi, kentte ücretli ve yevmiyeli çalışanlar arasında da güvencesiz çalışma oranı hiç düşük değil.
Ücretli çalışanların neredeyse yüzde 19’u da kayıt dışı.
Kayıt dışı istihdam en çok kadınları vuruyor.
Çalışan kadınların yüzde 46’ya yakını resmi kayıtlarda yok. Yani, neredeyse çalışan her iki kadından biri kayıt dışı. Ne sigortaları, ne emeklilikleri var.
Erkeklerde bu oran yüzde 29 seviyesinde.
Ve yine kadınların en çok güvencesiz çalıştığı alan tarım.
Tarımda kayıtlı çalışan kadın bulmak neredeyse imkânsız, her 100 kadından 94’ü kayıt dışı.
"Erkek sigortalı olsun da, kadın olmasa da olur".
Kocaeli Üniverstesi Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Öğretim Üyesi Doç. Dr. Aziz Çelik’e göre, kadınlar iş gücü piyasasına girmek ve çıkmak konusunda daha esnek kabul ediliyor.
Yani erkek geliri sağlayan, kadın yan geliri sağlayan olarak görülüyor.
Kayıt dışı çalışanlar, işten çıkarmalarda da liste başı.
Kayıt dışı istihdamdakilerin kazandığı ücretlerle ilgili bir veri yok. Ancak Çelik’e göre çoğu zaman asgari ücretin altında kazandıklarını söylemek mümkün:
'Kayıt dışılığın nedenlerinden biri, iş veren için ücret maaliyeti. Vergi ve sigortasını ödeyecek durumda olsa bu yola başvurmaz.'
Ayrıca kayıt dışı istihdamda çalışmak zorunda olanlar, tazminat hakları da olmadığı için işten çıkarılmalarda hep listenin başındalar.
Kayıt dışı istihdam elbette küresel ölçekte de sorun. Ama AB ülkelerinde yüzde 10-11 civarında iken Türkiye'de bunun 3 misli.
Bu konuda bazı adımlar çoktan atılmış olsa da, Çelik'e göre daha alınması gereken çok yol var:
'Ücretlerin bankaya yatırılması konusunda getirilen yükümlülükler kayıt dışılığı önemli ölçüde düşürdü. İdari tedbirler ve ekonomik dönüşümle kayıt dışılığı azaltmak mümkün.'
Sendikalar kayıt dışılığı önlemede önemli bir aktör. Ancak sendikalaşma oranı düşük.
Özel sektörde yüzde 4 civarında. Denetimde de yetersizlikler olunca yeteri kadar etkili olunamıyor.
Kayıt dışı istihdamda en çok göz ardı edilen konu ise, "kısmi kayıt dışılık"; yani "eksik sigortalamak".
Halen çok sayıda kurumda, çalışanın çalışma gün sayıları eksik bildirililiyor, ücretleri var olandan az gösteriliyor ve geri kalanı elden veriliyor.
Son olarak, sigortasız çalıştırmanın cezası yüksek. Fakat orada da şöyle bir problem karşımıza çıkıyor:
Çelik'e göre, cezalar konusunda sık sık çıkarılan vergi uzlaşmaları, affedilmeler, yapılandırmalar da, kayıtlılık meselesini oldukça olumsuz etkiliyor.
Umay Aktaş Salman, Sevda Öztürk, Sibel Denizmen - Aljazeera Türk
Yorum Yazın
Siz devletin kayıt dışıyla mücadele ediyormuş gibi yaptığına bakmayın. Bir tanıdığım sigortasız çalıştırıldığı işyerini o işyerine gelen kargoları teslim ald... Devamını Gör
bunu en son bozcaada da kaldigimiz otelde arka masamizda kahvalti eden 4 kalantor aileden duymustum, abi ne vergi odeyeceksin ne calisan sigortasi odeyeceksi... Devamını Gör
Eskiden kayıtlı işçinin haklarını korumak, geliştirmek ve kayıtsız işçinin de kayıt altına alınması için mücadele eden sendikalar vardı. Zamanla "Gelişen" Tü... Devamını Gör