Türkiye'de Para Arzı Artarken Lira Değer Kaybetti

The Wall Street Journal

Türkiye'de para arzı son 8 yılda 3 kata yakın arttı. Para arzının artmasında genişleyici para politikası etkili oldu

Türkiye'de para arzı 8 yılda yaklaşık 4 katına çıkarken aynı dönemde lirada yaşanan değer kaybı yüzde 70'i aştı. Bu artış ABD'dekinin yaklaşık 2 katı. Uzmanlara göre bu fark liranın değer kaybetmesinde etkili oldu.

XTB Brokers'dan Mete Argın, son 1 yılda kurda '1,76'dan 2,39'a kadar uzanan ve dolara karşı yüzde 36 değer kaybını temsil eden lira hareketine' sebep olarak, politik risklerden, faiz farklarının kapanmasına kadar birçok etken gösterilse de bir noktanın atlandığına dikkat çekiyor. Argın, liranın çökmesinin önemli nedenlerinden birini de artan para arzı olarak gösteriyor.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın verilerine göre M1 para arzı 2006 başından bu yana 3,4 katına yükselerek yaklaşık 62 milyar liradan, 209 milyar liraya yükseldi. M1 para arzı, dolaşımda bulunan kağıt ve metal para, çek, vadesiz mevduat hesaplarından oluşuyor. Başka bir deyişle M1 para arzı nakit veya hızla nakde çevrilebilen varlıkları kapsıyor.

Daha geniş bir para arzı ölçütü olan M2 ise 8 yılda 238 milyar liradan, 920 milyara yükselerek 3,86 katına çıktı. M2 para arzında, M1'de kapsanan varlıklarla birlikte, tasarruf hesapları, vadeli mevduatlar hesaba katılıyor. M2'de bulunan varlıklar, M1'e göre daha az likit olanları da barındırıyor.

The Wall Street Journal'ın sorularını yantılayan Argın, para arzında yaşanan artışın sebebini, 'Merkez Bankası'nın gevşek para politikaları ve bu durumun tüketici tarafında karşılık görmesi - yani güçlü kredi talebi –' olarak gösteriyor.

Boğaziçi Üniversitesi ekonomi bölümü Profesörü Burak Saltoğlu da kurlarda yaşanan artışta gevşek para politikasının etkili olduğunu söylüyor. The Wall Street Journal'ın sorularını e-posta ile yanıtlayan Saltoğlu, kurlardaki yükselişte 'Merkezin genelde son bir yıldır genişleyici politika uygulaması etkili,' dedi.

ABD'de PARA ARZI

Kurların hesaplanmasında – örneğin euro/dolar – iki ülkedeki faiz oranlarının farkı, enflasyon, ekonomik güç, ülkelerde ne kadar para basıldığı ve politik etmenler etkili olabiliyor.

Tek başına para arzındaki artış kur üzerinde etkili olmayabilir. Faiz oranları da kurlardaki değişmenin nedenlerinden biri. Ancak iki ülkenin faiz oranları sabit kalırsa, para arzındaki artış kurdaki değişmeyi açıklayan önemli etkenlerden biri olabilir.

Fed'in 2008 krizinden sonra izlediği düşük faiz politikası ve yaptığı niceliksel genişlemeyle birlikte M2 para arzı ABD'de son 8 yılda 6,7 trilyon dolardan 10,95 trilyon dolara çıkarken 1,63 katına çıktı.

Aynı dönemde ABD'de likit varlıkların arzı da 1,38 trilyon dolardan 2,6 trilyona yükselirken, 1,88 katı oldu.

Başka bir deyişle, son 8 yılda ABD'deki para arzı artış hızı Türkiye'dekinin yarısı kadar oldu.

POLİTİKA FAİZLERİ VE FONLAMA MALİYETLERİ

ABD Merkez Bankası Fed politika faizini Aralık 2008'den beri yüzde 0-0,25 bandında tutuyor. Fonlama maliyetleri de yüzde 0,2 seviyesinin altında. Fed politika faizi olarak gecelik borç verme oranını kullanıyor.

Türkiye'de fonlama maliyetleri ise zaman zaman yüzde 5'in altına inse de son dönemde gelen faiz artırımı ile yüzde 10 seviyesinde seyrediyor. Merkez Bankası daha önce gecelik borç verme koridorunun üst bandını fonlama maliyeti olarak kullanırken, Ocak sonundaki ara toplantıdan bu yana yüzde 10 olan haftalık repo faizi politika faizi olarak kullanılmaya başlandı.

fercan.yalinkilic@wsj.com