PSİKOLOJİ

Neden üzüntü diğer duygulardan daha uzun sürer? Duyguların da bir geçerlilik süresi  mi var? Motivotion & Emotion dergisinde yayınlanan bir makaleye göre her duygu psikolojik olarak farklı etkinlik sürelerine sahip. Haydi en kısadan en uzununa kadar duygularımız arasında bir yolcuğa çıkalım...

Birçok insan ne söylediğine bakılmadan kimin söylediğine bakarak o düşünceye inanma eğilimindedir. Birçok röportajlarda gördüğümüz durumda bu şekildedir. İnsanalar A parti lideri bunu diyor dediğinde karşı çıkarken, aynı sözü B partisi dediği zaman kabul etme eğilimde oluyor. Artık gerçekleri sorgulamadan insanlar inanma eğilimi içerisinde oluyor. Bu durumun iki sebebi olmaktadır. Birincisi, takipçisi olduğu liderin çekici özelliklerinin olması. İkincisi ise takipçilerin bağlılığı arttıran belliözelliklerinin olmasıdır.

Genellikle yaşlılarda görülüyormuş.

O zaman şöyle sorayım: Bir bardak kırdınız “boş ver ya önemli mi, canımdan değerli mi?” der misiniz yoksa “üzüldüm, bu bardağı çok severek almıştım, bugüne kadarmış birlikteliğimiz” deyip kısa da olsa yasını tutar mısınız?Bir bardağı alırken onu sadece parayla almıyoruz, parayı kazanmak için harcadığımız zamanla da alıyoruz. Beğeniyoruz hoşumuza gidiyor alıyoruz.Eve getiriyoruz, yıkıyoruz yerleştiriyoruz.

Her çağ kendi dilini ve kültürünü, buna ek olarak da kendi ahlakını oluşturur.  Tabi ki her çağ kendi dilini ve kültürünü oluştururken, toplumlarda ayrı ayrı kendi kültürlerini ve ahlakını oluşturur, bu ahlak ve kültüründe kendine has dili oluşur. Yozlaşma dilde başlar diye bir söz hatırlıyorum şimdi, çok haklı bir söyleyiş…  Toplumlar kültür ve ahlakını oluştururken kullandıkları araçlar resim, müzik, bilim, üretim biçimleri ve tüketim biçimleri ve en önemlisi de edebiyattır. Sözlü veya yazılı edebiyat toplumların kültürünü ve ahlakını oluşturmada ve yaymada kullandıkları en önemli araçtır diyebiliriz.  Edebiyatın kullandığı araçlar ise, biçem, hikâye ve dildir. Bizim bu gün üzerine konuşacağımız konu ise edebiyatın anlatım biçimleri.  (Elbette seçtiği konular ve hikayeler çağına ve ideolojisi çok uygun ve başat bir roldedir ama bu ayrı bir konu başlığı) Toplumların, kültür ve ahlakını oluşturan en önemli araçlardan bir tanesi edebiyatsa; İşte tam da bu yüzden edebiyat, ideolojik bir hegemonya aracıdır.  Peki, ideolojik hegemonya nasıl sağlanır?  Kısaca tarif edecek olursak, egemen ideolojinin, dil, bilim, kültür, edebiyat, sinema gibi araçları kullanarak, kimi zaman gözüne sokarak kimi zaman hissettirmeden, her türden görüşü kendine benzetmesiyle sağlanır. Bu süreç çok uzun da olsa meyvelerini verir. Bir müddet sonra güçlü olan ideolojik aygıtlardan dolayı renkler arasındaki fark ortadan kalkar ve vasatta birliktelik kurulur.  Sonda söyleyeceğimi baştan söylemem gerekirse, meseleyi şöyle özetleyebilirim;  Edebiyat, kendini artık adına “postmodern edebiyat” denen, ne idüğü belirsiz ve mistik, anlaşılmaz ve kavranamaz bir çehrenin hegemonyasına teslim etmiştir.  Peki bu nasıl oldu. 20. Yüzyılın ilk yarısında edebiyat bireyi aramak, bulmak ve bireye yeni özgürlük yaratmak adına bilinç akışı tekniğini buldu. 20 yüzyılın son çeyreğinde ise dünyaya postmodern felsefe ve neoliberalizm hâkim olunca bu teknik kötü ellere düşmüş bir yeniyetme gibi çamurun içine çekildi ve bir süre sonra çamurun kendisi oldu.  Hep tekrarladığım gibi 1970’lerin sonuna doğru dünya yeni bir ortaçağa girmeye başladı. İktisadi anlamda neoliberalizm, felsefi anlamda postmodernizm, siyasal anlamda da kontgerilla taktiğiyle batının yoğun çabalarıyla dünya yeni ortaçağa girmiş oldu. Şimdi bu günlerde bu yeni ortaçağın sonunu yaşarken zifiri bir karanlık altındayız.  Postmodern edebiyat ilk olarak bize insandan uzaklaşmayı büyük gerçekçiliği yok saymayı, yani ormana bakmayı değil, ağaçlara bakmayı, hatta hatta ağaçlara bile değil, ağaçların en ince ayrıntısına bakmamızın bir zorunluluk olduğunu söyledi. Ormanı görmeyi söyleyen hiçbir ideoloji ayrıntının önemsizliğinden bahsetmiyordu oysaki, bir bütünden o bütünü oluşturan parçalara doğru incelemek gerektiğini söylüyordu. Ama postmodern felsefe ve edebiyat bizi ayrıntının çıkmaz sokaklarında öyle bir kaybettirdi ki, ormanın varlığını, hatta var olabileceğini dahi unuttuk.İşte büyük gerçekliği kaybetmek bu şekilde oldu. Gerçek bir kez kaybolduğunda da neler olabileceğini ancak 40 yıl sonra görebildik. Gördüğümüz mü ne, tüm dünyanın yeni bir ortaçağa girmesi. Karanlık, bilimin yerine kişisel gelişim zırvaların konması, tüm dünyada yükselen yeni faşizm, cemaatlerin yeniden hortlaması vs. Çünkü ortadan akıl denen olguyu çıkarırsanız başınıza gelecek budur. Bunu başka bir yazıya bırakıp konumuza dönelim isterseniz.

Sizi rahatsız eden bir şeyi aklınızdan çıkarmaya çalışmak ne kadar zorlayıcı değil mi? Üstelik bu nefret ettiğiniz bir düşünce ya da biriyse durum iki kat zorlayıcı ve can sıkıcı olabilir. Peki nefret ettiğimiz bir kişiyi ya da bir şeyi unutmak mümkün mü? Mesela eski sevgilinizi :)Athena’nın bayıldığım “yalan” parçasındaki o dizeler gibi “AŞK NEFRETE NE YAKINSIN!!” Tıpkı madalyonun iki yüzü gibi. Aşk, ne güçlü bir duygu nefret de öyle. Ünlü İskoç yazar Arthur Conan; 'tutkulu bir aşk, güçlü bir nefretin ikiz kardeşidir' diye anlatıyor aşk ve nefret arasındaki ince çizgiyi... Öyleyse, hakkında bu kadar güçlü duyguların olduğu birini nasıl unutursun?

Şüphesiz mutlu olmak istiyoruz. Bunun onlarca yolu var. Ama mutlu olmanın bir yolu var ki becerebilene aşk olsun. Hem bir şeye kızacak, reddedecek yani tepki göstereceksiniz hem de bu sizi rahatsız etmeyecek. Kimileri bu rahatsızlığa vicdan diyor, kimileri kafa sesi, kimi de kalıp (temel) inanç… Adının bir önemi yok, mühim olan bize göre olmayana sınır koyduktan sonra yatıp uyuyabilecek kadar rahat olmak.

Kırmızı rengin sağlık ve gücü, beyaz rengin ise uzun ömrü simgelediği, kırmızı ve beyaz rengin birbiri ile dansı...Şubat ayı sonunda leylekler göçtüğü zaman başlar hazırlıklar,Bahar gelmiştir.

Bazı zamanlarda hepimizin yaşayabildiği bir duygudur kaygı. Bazen durumsaldır, bazen ise genele yayılmıştır. Genele yayılması demek, hayatımızın büyük bir alanını kaplıyor ve işlevselliğimizi düşürüyor demektir aslında. Nedenini bir türlü anlayamadığımız bir huzursuzluk hali sarar dört bir yanımızı. Bunları düşünmekten ana odaklanamıyor, yediğimiz yemekten, içtiğimiz sudan, ettiğimiz sohbetten bile bir şey anlamıyoruzdur. Bazen tam olarak neyden kaygılandığımızı bilmeden adeta kaygılanmaktan kaygılanıyoruzdur. Ancak burada eklemek istediğim ve önemli gördüğüm bir nokta da kaygının hayatımızdaki önemidir.Kaygı belirli seviyede olduğunda hayatımızı kurtarabilir, başarıyı beraberinde getirebilir. Şöyle düşünelim, bizim için önemli olduğunu düşündüğümüz bir sınavla karşı karşıyayız. Bu sınav hayallerimize atacağımız ilk ve en önemli adım niteliğinde. Eğer hiç kaygılanmazsak bu sınava çalışmaz, elimizden geleni yapmaz, yeterince emek vermeyiz. Ancak buradaki kaygı harekete geçirecek ve hedeflerimize götürecektir. Peki kaygılanmaktan kaygılanmak dediğimiz, hayatımızı esir alan, bizi yavaşlatmaktan ziyade adeta durduran o yoğun kaygıyla nasıl başa çıkacağız?

Kendinizi bilmeden, başkalarının size öğrettiklerini uygulayıp mutlu olabileceğinize inanmayın. Bir dokunuşta çocukluk travmalarınızın blokajlarını açanlar (!), doğru nefes almanızı sağlayarak kiranızı daha rahat ödeyeceğinizi iddia edenler (!), regresyon ya da dönüşüm terapistleri (!), iyimserlik tüccarları, pozitif enerjiciler, melek kartları. Kimi bizi linguistik olarak programlar, kimisi bir yerlerden elektrik, kimisi pozitif enerji gönderir. Fakat öte yandan, temelde bu ticari kişisel gelişim öğretilerinin argümanları tartışmaya açıktır.

Hasetten bahsedeceğim. Veba kadar karanlık, bir o kadar da insani ‘’haset’’… Başkalarının mutluluğunu yok ederek mutlu olacağını sanma paranoyası, ikinci el mutluluk… Stalkladığını, hayran olduğunu içinin kaldırmaması. Haset varsa sunileşen ilişkiler, yüzeysellik de var.

Canım oğlum,  başta ben olmak üzere,  karşına çıkan her kadına, kız çocuğuna karşı saygılı ve sevgi dolu ol!

İnsan ruh sağlığını en çok etkileyen faktörlerden bir tanesi de ilişkilerdir. İlişkiler uzun süre maruz kaldığımız kişileri temsil eder. İlişkilerde yaşadığımız sorunlar arttıkça bununla birlikte ruhsal anlamda sıkıntılarımızda artmaktadır. Sorunlar artık çözülmüyor üstü kapanıyorsa sizde zehirlenmeye başlarsınız. Zehirli davranışlara maruz kalan mağdurlar sürekli soluğu psikologlarda  ya da psikiyatrilerde arar. O kadar bunalıma girmişlerdir ki, sorunu kendilerinde olduklarını sanırlar. Çünkü problemli ilişkinin sorumlusu kendileri olduklarını düşünürler. Aslında karşı taraf çok fazla suçlayıcı tutum içerisindedir ve bu yüzden sorunu kendisinde arar. Psikoloğa ve ya psikiyatriste gitmeden önce bu dört zehirli davranışın size yaşatılmadığından emin olun. Çünkü sırf bu  zehirlerden dolayı depresyon ya da kaygı bozukluğu tanısı alabilirsiniz. Tedaviden önce kendinize ufak bir değişikliklerle bu zehirlerden kurtulabilirsiniz. Zehirli davranışlar 4 başlıkta toplanmaktadır: 1. Aşırı saldırgan davranış2. Empati eksikliği ve pişmanlık 3. Manipülasyon ve aldatma 4. Kurallarla ilgili sorunlar. Bu liste  daha da uzayabilir fakat  yüzeyde en sık karşılaştığımız  davranışlardır.

Hem duygusal hem sosyal ilişkilerde, hem akademik hem de iş hayatının içinde yer yer yaşadığımız güven problemi artık neredeyse tüm yaşamımızı kaplıyor. Hatta bu problem bizi rüyalarımızda bile rahat bırakmıyor. Kabusa dönüşen o rüyalarda partnerimizin bizi aldattığına, iş arkadaşımızın ayağımızı kaydırdığına şahit oluyoruz. Her geçen gün etrafımıza daha güvenilmez insanları çekiyor ve her geçen gün güven problemimizi güçlendiriyoruz. Bu problem bazılarımızda daha sık bazılarımızda daha şiddetli seyrediyor. Bazılarımızda işlevsel düzeyde kalırken bazılarımızda hem iş hem de ilişki hayatımızı olumsuz yönde etkiliyor. Her an zarar görecek, her an kötülüğe maruz kalacak, aldatılacak ve kandırılacakmışız gibi hissediyoruz. Genellikle kökeni çocukluk ve ergenlik dönemlerine ait olan bu problemi yenmenin yolları mevcut mu? Tabii ki!Bakalım güven probleminden kurtulmak için neler yapabiliriz?

Aşk duygusu içerisinde yer alan en temel bileşenler; sıkı dostluk, tutku ve bağlılıktır. Aşkın devamı için; eşlerin birbirlerine zaman ayırmaları, birbirleriyle iyi arkadaş olabilmeleri, serbest zamanları beraber paylaşma konusunda istekli olmaları, aralarındaki tutkunun ve bağlılığın korunması konusunda istekli ve gayretli olmaları önemli etkenlerdir.